Абай ауданының тумасы, профессор, әдебиеттанушы, жазушы Рымғали Нұрғалиевтің туғанына 80 жыл (1940)
Ғалым Рымғали Нұрғали – ұлттық әдебиеттанудың сапалық тұрғыдан биік деңгейге көтерілуіне зор үлес қосқан тұлға. Көрнекті әдебиеттанушы ғалым, жазушы, Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының толық мүшесі, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, филология ғылымдарының докторы, профессор Рымғали Нұрғали. Оның «Қазақ әдебиетінің алтын ғасыры» атты зерттеуі әдебиеттің жүз жылдық келбетін тұтас күйінде зерделететін елеулі еңбек.
Рымғали Нұрғали 1940 жылы 1 маусымда Семей өңіріндегі Абыралы ауданының Қайнар ауылында туған. С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің филология факультетін бітірген соң ол еңбек жолын “Лениншіл жас” газетінде бастап, кейін Қазақстан Жазушылар одағында қызмет істеді. Одан соң Қазақ мемлекеттік университетінің доценті, профессоры, филология факультетінің деканы болды. 1986-1996 жылдарда Қазақ совет энциклопедиясының бас редакциясына басшылық етті. Өмірінің соңғы күндеріне дейін Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің кафедра меңгерушісі болып қызмет істеді.
Р.Нұрғали қазақ театры мен драматургиясының тарихы, А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев, Ж.Аймауытов, М.Әуезов және басқа қазақ әдебиеті классиктерінің шығармашылығы туралы іргелі монографиялық еңбектер жазды.
“Шығыс шеңбері” тас жолының салына бастағанына 80 жыл (1940)
1940 жылғы мамырда – Шығыс өңірінде Семей мен Шығыс Қазақстан облысының 8 аудан орталықтарын және 700 ұжымшарларды өзара жалғастыратын «Шығыс шеңбері» атты күре жолдың құрылысы басталған.
42 күн ішінде ұзындығы 300 шақырымнан асатын жол салынған. Қалған құрылыс жұмыстары 30 күн ішінде 1941 жылы жаздың басында аяқталған. Жалпы 4 миллион текше метр топырақ және 400 мың текше метр қиыршықтас төселген. Ұзындығы 2 мың метрге жететін 381 көпір салынған.
Жұмыс қарапайым адамдардың қол күшімен жасалған. Жол жабындысын төсеу үшін каток пен грейдердің орнына - қол арба мен зембілдер, күректерді қолданған. 16 құрылыс учаскесінде 35-50 адамнан құрылған 532 жол бригадалары жұмыс істеген. Маман жетіспегендіктен Семей мен Өскемен қалаларында жол бригадирлерін, шеберлерді және есепшілерді даярлайтын қысқа мерзімді курстар ұйымдастырылған.
«Шығыс шеңберін» салу барысында жол жөндеушілер 72 күннің ішінде 135 кинокартина және 180 концерт тамашалаған. Сондай-ақ, бұл уақыт аралығында екі жарым мың адам оқу мен жазуды үйренген. 16 жол учаскесінде 18 жылжымалы кітапхана жұмыс істеген.
Щербаков Б. В. Шығыс Қазақстан-Еуразия жүрегі. - Өскемен: Восток-Печать баспасы,2017. - 1140 б.
Қазақстанның белгілі жазушысы, ғалым, табиғат зерттеушісі Борис Щербаковтың
көп жылғы еңбегі Шығыс Қазақстанның табиғатымен, геологиялық тарихымен тікелей байланысты. Кітапта облыстың қазіргі таңда қорғауға алынған аумақтары-қорықтар, қаумалдар, бірегей табиғи-аумақтық ландшафтар қамтылып, бүгінде жойылу алдында тұрған жануарлар мен өсімдіктер сипатталған. Қазақ тіліне тәржімалаған жерлесіміз Қазақстан Республикасы Дарын мемлекеттік жастар сыйлығының иегері Азамат Тасқара.
Бұл кітап арқылы сіз алғашқы зерттеуші-саяхатшылар, археологиялық жаңалықтар, аңыздар мен әпсаналар, осы өңірдің тарихына есімі енген тарихи тұлғалар-ақындар, жазушылар, суретшілер туралы 
көп мағлұмат ала аласыз... Кейбір халық дәстүрлері мен аймақтық және планеталық деңгейдегі айтулы жайттар туралы баяндалады. Кітаптың негізгі тақырыбы-Шығыс Қазақстан табиғатының ерекшелігіне, Зайсанның құмды шөлдері, Алакөл ойпаты, Алтайдың мәңгі мұздақтары мен Сауыр -Тарбағатай жоталары секілді республикамыздың баға жетпес генофонды кіретін бай табиғи аймақтық кешеніне арналған.
Кітап мектеп оқушыларына, студенттерге, мұғалімдерге және Шығыс Қазақстанның табиғатына, оның өткені мен болашағына немқұрайлы қарайтындардың барлығына қызықты болатыны сөзсіз.
Оралхан Бөкейдің біз білмейтін бауыры кім, балалық шағы туралы не білеміз ?
Қажымұқанның бақайына шалынған бойжеткен кім ?
Путинмен күрескен қазақ туралы білгілеріңіз келсе,- Азамат Қасымның «Ел-әңгімеші» атты кітабы баспадан
шықты. Кітап ел мен жер , елге қызмет еткен тұлғалар туралы сыр шертеді .
Кітап төрт бөлімнен тұрады. Кітапқа Шығыс Қазақстаннан шыққан тұлғалардың елге беймәлім қырлары, ел құрметіне бөленіп жүрген қарапайым жандар жайындағы жазбалар, Марат Қабанбаев рухымен сырласу, қазақтың алғашқы дәрігер қызы Аққағаз Досжанова атты толғаныстар топтастырылған.
Жоғарыдағы сұрақтардың жауабын да осы кітаптан таба аласыз.
Облысқа танымал журналист, ұзақ жылдар «Дидар» газетінде жауапты хатшы болып қызмет істеген Бекәділ Сәдібеков келді. Осыдан бірер ай бұрын Глубокое ауданынан келген Оспанов Николай қарияның игі ісін жалғастырып, жеке кітапханасынан кітапханаға сыйға мол кітап ала келіпті. Арасында балалар әдебиеті, шетел классикасы, орыс әдебиетінен кітаптар бар.Бекәділ аға әкелген әр кітаптың өз тарихы бар. Әсіресе М. Әуезовтың 1950 жылы «Молодая гвардия» баспасынан шыққан «Абай» романы біздер үшін аса қымбат. Бекәділ ағаның Мұхтар Әуезовтен дәріс тыңдаған ұстаздарының айтуынша М. Әуезов дәріс барысында осы кітаптың аудармасы туралы да әңгімелеген екен. Романды аударған белгілі орыс жазушысы Леонид Соболев. Заңғар жазушы екі тілге де жүйрік болғандықтан аудармаға аса қатты назар аударса керек. Л. Соболевтің қасына отырып, аударған әр жолына көңіл бөліп, өзгертіп отырған. «Осы кітапты 25 жыл сақтадым. Арасында ашып, қазақшасымен салыстырып қоятынмын. Аударманың көңілдегідей шығуына М. Әуезов өзі араласып отырған. Сонысымен де маған қымбат»- дейді Бекәділ аға.
Ұлы Абайдың 150 жылдығына орай шыққан «Ұлылыққа тағзым» атты жинақтың авторларының бірі –Саясат Бейісбай курстас жолдасы болса, Дәулет Сейсенұлы мен Мамадияр Жақыпты да жақсы танитынын айтты. «Осы кітаптарды парақтай отырып, жастық шағым есіме түседі.» -дейді журналист .
«Абайдың ақын шәкірттері» атты төрт кітаптан тұратын жинақтарды 1997 жылы Семей мен Шығыс Қазақстан облыстары қосылған кезде «Дидар» газеті облыстық статус алады. Семей өңірінің бір топ зиялы қауымы келіп, осы кітапты Бекәділ ағаға Абайдың жиені Балтабек Ерсәлімұлы автографпен сыйға берген екен.
Құнды кітаптар кітапхананың сирек қорынан орын алып, «Біздің Абай» электронды кітапханасына қойылады. Сөйтіп, ел игілігіне қызмет етеді. Жеке қорыңызда жатқан кітаптарыңыз болса, бөлісіңіздер! Эстафета жалғасын табуда.Абай атамыз айтпақшы «әкенің баласы болмай, адамзаттың баласы болуға» тырысайық ағайын!
#Абай175 #Абайжолы #Сәдібеков #Abai175 #сирекқор #журналист #абайтуралы
Ұлы Жеңіске 74 жыл! Окоптарға гүл өсіп, көзден аққан жас тамшылары әлдеқашан кеуіп кетсе де соғыс салған жарақат жазылар емес. Соғыстың әлі зерттелмеген беттері қаншама!
Қан майданға қатысқан, тылдағы ауыр еңбекке араласқан, бүгінге азайып қалған ардагерлердің жүрегін сыздатып, жанын жаралап жатқан ұмытылмас естеліктері, толық зерттелмеген тарихы бар. Тарихтағы сондай ақтаңдақтардың бірі – Ұлы Отан соғысы деп аталатын зұлмат жылдары еңбек армиясын алынғандар тағдыры. Еңбек армиясы дегеніміз не?
Еңбек Армиясы – жұмыс күшін адамның еріктен тыс пайдалану кеңес экономикасының ажырамас бөлігі болып табылады, кеңес өкіметінің алғашқы күндерінен басталған. Осы кезеңде құрылған еңбек армиялары кеңес дәуірінде азаматтарды еріксіз түрде әскери қара жұмыстарға мәжбүрледі.
1. Жалпы Ереже
1.1. Ереже « Еңбек Армиясына қатысқан шығысқазақстандықтар»атты облыстық өлкетану зерттеулерін (әрі қарай Зерттеу) .....
А.С. Пушкин атындағы ШҚ облыстық кітапханасы дайындаған жоба негізінде «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында жүзеге асырылады.
1.2. Өлкетану зерттеулері авторлық эссе, жазба түрінде қабылданады.
Зерттелетін тақырып - «Ұлы Отан соғысы (1941-1945) жылдарында Еңбек Армиясына қатысқан шығысқазақстандықтар»
Өскемен қаласында ашылған тұңғыш қазақ бастауыш мектебіне (қазіргі дарынды балаларға арналған Жамбыл атындағы облыстық мамандандырылған мектеп-гимназия-интернаты) 105 жыл (1920)
Биыл Жамбыл атындағы гимназия-мектеп өзінің 105 жылдығын атап өткелі отыр. Бұл Шығыс Қазақстандағы ғана емес, Қазақстан Республикасындағы құрылу тарихы тереңде жатқан байырғы ордалардың бірі де бірегейі болып табылады. Бір ғасыр жас өркенге сапалы білім, саналы тәрбие беріп келе жатқан Өскемендегі қазақтың бірден-бір қара шаңырағы саналатын бұл мектептен түлеп ұшқан алғашқы түлектер Ұлы Отан соғысына қатысып, елі мен жерін жаудан қорғаса, олардан кейінгі буын өкілдері бейбіт еңбекте белсенділік танытты. Аталмыш мектептен небір мамандар, ғалымдар, ақын-жазушылар, журналистер шығып, туған халқына адал, тәуелсіз еліміздің жарқын болашағы үшін тер төгіп жүрген түлектер аз емес.
1920 жылы Өскеменде қазақ балалары үшін бастауыш мектеп ашылады. Бұл мектептің ашылуына бастамашы болған белгілі жазушы
Павел Бажов еді. Кейін осының негізінде жетіжылдық мектеп ашылып, артынан Ұлан ауданына көшіріліп, Киров атындағы шаруа-жастар мектебі құрылады.
Жетіжылдық мектеп Ұлан ауданына көшірілгеннен кейін Өскеменде бастауыш мектеп қалды. Бұл мектепте 30-40 оқушы болды. Бала саны жылдан-жылға көбейе түскеннен кейін жетіжылдық мектепке айналып, оған Республика Халық комиссарлар Кеңесінің сол тұстағы төрағасы Ораз Исаевтың есімі берілді. 1938 жылы мектепке Жамбыл Жабаевтың есімі берілді. Мектептің алғашқы директоры Құсайын Орынтаев болған. Енді міне дарынды балаларға арналған гимназия - интернат атанып отыр. Еліміз тәуелсіздік алған кезде ол Өскемендегі қазақша білім беретін жалғыз мектеп болған.
Қазақстан тәуелсіз мемлекет аталғаннан кейін еліміздің білім саласында ірі реформалар қолға алына бастады. Гимназия, лицей, колледж сияқты білім берудің жаңа жүйелері өмірге келді. Мұндай жаңашылдықтан Жамбыл мектеп-интернатының ұжымы да бас тартпады. 1992-1993 жылдары мектепте тұңғыш гимназия сыныптары ашылды. Ал 1993-1994 оқу жылында эстетикалық-гуманитарлық бағытта білім беретін жаңа тұрпатты гимназия болып құрылды.
Жамбыл атындағы мектеп-гимназияның түлектері Ә. Бектыбаев, З. Самашев - академик, Бітібаева Қанипа - құрметті академик, мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, ҚР еңбегі сіңген ұстаз, генерал атағын алғандар Қойшыбаев Ж., Жұмағұлов Ш, Белгібаев Ә, Бегенов О, Шарбану Бейсенова-жазушы, ғылым докторлары-Сәбетқазы А, Дүйсембаев К, А. Қартаева, Ш. Болатова, А.Құлназаров.
А. С. Пушкин атындағы кітапхананың
кітапты толықтыру бөлімінің жетекшісі : Уалханова Ракия Нуралиновна
|
|
|
