Аягөз ауданы
·
Аягөз ауданының тарихы 18 ғасырдың ортасынан басталады. Қазақ халқының жоңғар басқыншыларына қарсы кескілескен шайқастары аудан территориясында – Жоңғар мен Қазақ хандығының шекарасында болып өтті.
1754 жылы Мамырсу жерінде Абылай хан мен Қытай мемлекеті арасында бейбітшілік бітімгершілікке қол қойылды. Аудан өз аумағынан ағып өтетін өзен атауына байланысты Аягөз деп атанған. Осыған байланысты бірнеше деректер бар.
1822 жылы Сібір қырғыздары туралы Жарғы шығып, 7 ішкі округ құрылды: Қарқаралы, Көкшетау, Аягөз, Ақмола, Баянауыл, Құсмұрын, Көкпекті.
1830 жылы Аягөз сыртқы округы белгіленіп, бір жылдан кейін ауданды сырттан басқару бұйрығы жарық көрді.
1831 жылы – Аягөз станицасының негізі қаланып, орыстардың Жетісу бойындағы алғашқы тірек бекеті пайда болды.
1854 жылы Батыс Сібір генерал-губернаторлығының құрамында Семей облысы құрылды.
1928 жылы – Аягөз ауданы құрылды.
1932 жылы - Аудан жаңадан құрылған Алматы облысының құрамына енді.
1938 жылы 4 ақпанда Қазақ ССР Орталық Атқару комитеті Президиумының Қаулысымен Шығыс Қазақстан облысы (ШҚО) ШҚ және Павлодар облысы болып екіге бөлінді, ал 1939 жылы 14 қазанда орталығы Семей қаласы болып, Семей облысы бөлініп шықты. ШҚО орталығы Өскемен қаласына ауысты.
1939 жылы - Аудан жаңадан ұйымдастырылған Семей облысының құрамына енді.
1997 жылдың мамыр айында Семей облысының таратылуына байланысты аудан Шығыс Қазақстан облысының құрамына енді.
Аудан аумағы Қазақстан Республикасы Шығыс Қазақстан облысының оңтүстік батысына орналасқан. Аумағы - 49,6 мың шаршы км. Әкімшілік орталығы – Аягөз қаласы (1831).
Аягөз – аса маңызды автомобиль, теміржол, әуе жолдарының торабы. Халқы 74,6 мың адамды құрайды (2010 жылдың 1 қаңтары).
Ауданда 1 кент, 22 ауылдық округ бар. Экономикасының негізгі бағыты – мал шаруашылығы.
|
|
|
|
|
Қозы-Корпеш - Баян сұлу мавзолейі |
Барақ сұлтанның мавзолейі |
Балтабек қажы мавзолейі |
Аягөз ауданы – абыздар елі, батырлар мекені. Мұнда Абай Құнанбайұлының, Шоқан Шыңғысұлының, П. Семенов-Тянь Шанскийдің, Г. Потаниннің, А. Янушкевичтің ізі қалған.
Аягөз ауданында 18 тарихи ескерткіш бар. Олардың ішіндегі ең үлкені халықтық архитектура үлгісінде салынған, әлемге әйгілі – Қозы Көрпеш - Баян сұлу кесенесі.
Аягөз жері - аңыздар, абыздар елі. Бұл ауданнан оның тарихын жырлаған көптеген белгілі адамдар шыққан. Кешегі өткен ақын Дулат Бабатайұлы, Ақтамберді жырау, белгілі айтыс ақыны Әріп Тәңірбергенов осы өлкенің түлектері.
А.С. Пушкин атындағы Шығыс Қазақстан облыстық кітапхана қорынан Аягөз ауданының өткені мен бүгінгі жағдайы туралы бай, шежіреге толы баспа және электронды ресурстарды таба аласыздар.
Интернет-ресурстар
Аягөз ауданы әкімінің ресми сайты
Аягөз ауданы // Шығыс Қазақстан облысы әкімінің ресми интернет-ресурсы
Әдебиеттер тізімі
Аягөз [Мәтін] : Шығыс Қазақстан облысы, Аягөз ауданының энциклопедиясы. Т. 1 / суретші: Б. Серікбай, И. Серікбаева. - Алматы : Көркем, 2010. - 676 б.
Отан үшін от кешкендер [Электрондық ресурс] : [Ұлы Отан соғысында шайқасқан аягөздік ардагерлерге арналады.]. - [Б. м. : б. и.], 2005
Шығыс Қазақстан облысы археологиялық ескерткіштерінің тізбесі = Cвод археологических памятников Восточно - Казахстанской области. - Өскемен, 2006. - 254 с.
***
Аткинсон, Л. Воспоминания о степях Татарии и их обитателях /Л. Аткинсон // Первые английские путешественники в казахской степи. - Алматы : Санат, 2006. - С. 195-309. - (История Казахстана в западных источниках XII - XX вв.: т. 8).
Валиханов, Ч. Дневник поездки на Иссык-куль (1856 г.) // Ч. Валиханов,- Избранные произведения. – М., 1986. – С. 11-15.
Потанин, Г. Заметки о Сибирском казачьем войске // Г. Н. Потанин. Исследования и материалы. - Алматы: Дайк-Пресс, 2006. – С. 303-330.
Справочник по истории административно-территориального деления Семипалатинской области 1939-1997 гг. / Управления архивами ВКО ; Центр документации новейшей истории ВКО. – Семипалатинск, 2006. - 238 с.
Қосымша әдебиетті Өлкетану кітапханасы мен Электронды каталогтан қараңыз.
Барлық сұрақтар бойынша Анықтама қызметіне хабарласыңыз.
|
|
|
