Үржар ауданы Шығыс Қазақстан облысының оңтүстік шығысында орналасқан, 1928 жылы ұйымдастырылған. Үржар

ауданының орталығы Үржар ауылы (селосы) Тарбағатай тауының оңтүстік етегіне 

қоныс тепкен. Облыс орталығы Өскемен қаласынан 512 шақырым қашықтықта орналасқан. Жалпы жер көлемі 23,4 мың шаршы шақырым.
Ең жақын Аягөз темір жол станциясы 175 шақырым. Бұл елді мекен 19-шы ғасырдың елуінші жылдары казак (казачье) поселкесі ретінде пайда болған. Әрі бұл арада 1867-1879 жылдар аралығында Қытайдың сауда өкілдігі жұмыс істеген. Үржар арқылы Ташкент және Семей керуен жолы өткен болатын. Үржар станицасы 1854 жылы құрылған.

Үржар ауданында негізінен қазақ, орыс, украин, татар, ұйғыр, дүнген және тағы басқа ұлт өкілдері тұрады. 2015 жылдың 1-қаңтарына, жергілікті халықтың саны - 79,6 мың адамды құрады. Этникалық құрамы жағынан: қазақтар – 73,0 мың адам, орыстар –5,7 мы адам, басқа ұлттар – 0,9 мың адам. Жергілікті халық көп орналасқан елді мекендер қатарына: Мақаншы, Қабанбай, Таскескен, Науалы, ауылдары. Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алуымен елімізде кеден қызметі жолға қойылған. 1991 жылы Шығыс аймақтық кеденіне қарасты «Бақты» кеден бекеті құрылды. 

Үржар өңірі табиғаттың анық бояуы деуге әбден болады, бір жағы жазиралы дала, енді бір жағы көкжиекке көлденең түсіп жатқан Тарбағатай асулары. Қыс алдымен тауда басталып, алғашқы қар құзарт белдерде жатады. Аудан климаты құбылмалы, құрғақ. Қысы ұзақ және суық. Жаздағы ауаның температурасы жоғары және ыстық. Көктем болса ең бірінші бауырындағы алқапқа келеді, ал шыңдар жаздың ыстығына дейін қармен демалады. Қазір ауданда ауыл шаруашылығының жақсы жолға қойылуынан жергілікті экономиканың көтеріле бастағаны байқалады. Аудан экономикасының негізін ауыл шаруашылығы құрайды. Осы салада шығарылатын өнімінің көлеміне байланысты, мал шаруашылығы мен егін шаруашылығы қарқынды дамуда. Сонымен қатар, аудан көлемінде сауда, тұрмыстық қызмет көрсету және орта, шағын кәсіпкерлік қарқынды түрде дамуда. Ең бастысы, жергілікті халық өзін-өзі етпен, сүтпен, өсімдік майымен, жеміс-жидекпен, дәнді-дақылдармен, бау-бақша өнімдерімен, ұнмен тағы басқа өнімдермен толықтай қамтамасыз ете отырып, көршілес аудандарды да қамтамасыз етуге мүмкіндігі мол. Ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеумен айналысатын өндірісі бір жүйеге қойылған, тәулігіне 3 тонна қуаттылығымен 50 астам өнім түрлерін шұжық өнімдерін өндірумен «Швабские колбаски» ЖШС және ұлттық сусын - қымыз өндірумен «Ақберлі» ЖШС, тәулігіне 50-60 тоннаға дейін ұн өндіруші «Береке» шаруа қожалығы мен ЖК «Қарашев» кәсіпорындары бар. Нан және нан өнімдерін өндірумен «Төрлет» және «Тәтті дәмді» ЖШС-і айналысады.

Өңірдің әлеуметтік-экономикалық жағдайы нақты секторымен әлеуметтік саланың жағымды даму динамикасымен мінезделеді, Алакөл көлі жағалауының рекреациялық аймағы және «Барлық-Арасан» санаториялық-емдік нысаны туристік әлеуетті құруға перспективалық өңір болып табылады.

Алакөл - емдік қасиеті өте мол ағынсыз су қоймасы. Мұндағы Арқаның қуаң даласындағы құрғақ ауа теңіз бетіндегі дымқыл ауамен араласып жағасындағы адамға жағымды әсер береді. Көл суы да минералды ресурстарға, йодқа, тұзға, химиялық элементтерге бай болғандықтан, судың денсаулыққа пайдасы медицинада дәлелденген.

Шипалы су Ыстықкөлдің суынан да жылы. Кезінде жорықтан қайтып келе жатқан Шыңғыс хан жараланып, қансыраған әскерін осы Алакөлдің суына айлап жатып, шомылдарып емдеген деген аңыз бар.

Бір замандарда Жібек жолының керуендері де көл жағасын басып өткендіктен, оның суы мен ауасы ұзақ жолдан науқас меңдеген адамдардың денсаулығын құр аттай қылып, емдеп жіберетіндігі ерте кезден байқалған. Кеңес кезінде Алакөлде Ғарышкерлер үйі жұмыс істеді. Онда тек кеңестік ғарышкерлер ғана емес, басқа капиталистік алпауыт елдердің де көктен оралған ұшқыштары бойындағы радиациядан осы көлде демалу арқылы арылатын.

Алакөлді бірқазан, аққу, көкқұтан, тырна, шағала сынды 60 түрлі құс мекендейді. Алакөлдің суы тұзды. Сондықтан судағы минералдар тыныс алу мүшелері мен сүйек-бұлшықет және жүйке жүйесі аурулары мен тері ауруларынан айықтыратын таптырмас қасиетке ие.

Алакөлде курортты демалыс орындарының орналасу себебі – суының минералдарға бай болуында, оның құрамында Менделеев кестесінің элементтерінің көбі кездеседі, құрамы жағынан Қара және Өлі теңіздерге ұқсайды. Сондықтан бұл аймақта демалушылар емдік туризммен шұғылданады. Туризм бұл аймақта соңғы жылдары қарқынды дамып келеді. 

Әдебиеттер тізімі:

Шығыс Қазақстан облысының ономастикалық атауларының көрсеткіш-анықтамалығы. - Өскемен : Рекламный Дайджест, 2008. - 136 б.

Алтайдың ғажайып маржаны. - Өскемен : БМ плюс, 2015. - 80 с.

Бұланова З. Үржар ауданының алар асулары әлі де көп / [облыс әкімі Б. М. Сапарбаев жұмыс сапарымен Үржар ауданында болды] // Уақыт тынысы. - 2009. - 28 наурыз. - Б.

Даукенова Г. Бастау бұлағым [Электрондық ресурс] : [Үржар ауданының 80 жылдығы мен музыка мектебінің 35 жылдығына арналған]. - Алматы : Өлке, 2008. - 128 б. с.

Елубай О. Кенді Алтайдағы "Жол картасы" // Егемен Қазақстан. - 2009. - 21 шілде. - Б. 8.

Қаңтарбаев, Ә. Қыранды мекен, жыр - әнді мекен....: [Үржар ауданының бүгінгі тыныс тіршілігі туралы] // Дидар. - 2002. - 2 қараша. - Б. 2.

Селиханов Д. Өскен өркен : [Үржар ауданының кешегі-бүгінгі тарихы, өсу-өркендеу жолдары туралы.] . - Астана : [б. и.], 2000. - 272 б. с.

Уәлиев Н. Туған жер Тарбағатай. - Семей : [б. ж.], 2008. - 316 б.

Қосымша әдебиетті Өлкетану кітапханасы мен Электронды каталогтан қараңыз

Барлық сұрақтар бойынша Анықтама қызметіне хабарласыңыз