Шығыс Қазақстан облысы (ШҚО) – Қазақстан Республикасы құрамындағы экономикалық-географиялық аймақ.

Әкімшілік орталығы - Өскемен қаласы. Қазақстанның үш облысымен – Павлодар, Қарағанды және Алматы, Қытайдың бір өңірімен, Ресейдің екі аймағымен шекаралас.

ШҚО тарихы ХХ ғасырдың 20 - шы жылынан басталады.

Бүкілресейлік орталық атқару комитетінің, Ресей Кеңестік Федеративтік Социалистік Республикасының Халық комиссарлар кеңесінің декреті негізінде, "Қырғыз (Қазақ) Автономиялық Социалистік Кеңестік Республикасы құрамына кірді. Оның құрамына Семей облысы уездерімен кірді. Атап айтқанда : Павлодар, Семей, Өскемен, Зайсан, және Қарқаралы.

1920 жылы 11 желтоқсанда Семипалатинск облысы губернияға айналды, 1921 жылдың сәуіріне дейін Сібір революциялық комитетінің құзырында болды.

1921 жылы 13 маусымда Бұқтырма және Змеиногорск Алтай губерниясынан Семейге берілді.

1928 жылы 17 қаңтардан - Семей, Өскемен, Бұқтырма, Зайсан уездері Семей губерниясының және Лепсі уезінің Жетісу губерниясынан Семей округі құрылды, құрамында 23 аудан.

1930 жылдың17 желтоқсанында округ таратылып, оның аудандары бірігіп, тікелей республикалық билікке берілді.

1932 жылы 20 ақпанда Шығыс Қазақстан облысы құрылды, әкімшілік орталығы Семей қаласы, құрамында 21 аудан.

14 қазан 1939 жылы Семей облысынан, Шығыс Қазақстан облысы бөлініп шықты. Шығыс Қазақстан облысының әкімшілік орталығы – Өскемен қаласы.

1997 жылы Шығыс Қазақстан облысыныңқұрамына Семей облысы қайтадан қосылды .

Аумағы – 283,2 мың шаршы км.

Облыс халқы шамамен 1,4 млн. адам.

Құрамында төрт қала Курчатов, Риддер, Семей, Өскемен және 15 аудан бар : Абай, Аягөз, Бесқарағай, Бородулиха, Глубокое, Жарма, Зайсан, Зырян, Катон-Қарағай, Көкпекті, Күршім, Тарбағатай, Улан, Урджар, Шемонайха.

Экономиканың негізгі бағыттары - түсті металлургия, энергетика, машина жасау, орман және ауыл шаруашылығы.

Климаты күрт континентальды, үлкен маусымдық және тәуліктік температура ауытқуы болады. Жаз - ыстық және қоңыржай құрғақ, ал қыс суық және қарлы болады. Баурайында қоңыражай суық.

Аймақ өңірін –таулы, таулы-орманды, орман-тоғайлы, далалы, шөлді, шөлейтті, андшафт алып жатыр. Кенді Алтай және Оңтүстік Алтай жеріне Қалба, Сауыр-Тарбағатай таулары орналасқан.

Қазақстанда шоғырланған су қорының 40% - дан астамы Шығыс-Қазақстан облысының аумағынан ағады. Шамамен 885 өзен ұзындығы 10 км. Оның ішінде ең ірі - Қара Ертіс, Бұқтырма, Күршім, Қалжыр, Нарын, Уба, Үлбі. Облыстағы басты су артериясы Ертіс өзені болып табылады, онда орналасқан үш ГЭС - Бұқтырма, Шүлбі және Өскемен.

Шығыс Қазақстанда бір мыңға жуық көлдер бар, бір гектар. Көлдер облыс аумағында біркелкі орналаспаған, көпшілігі солтүстік және солтүстік-шығыс бөлігінде. Ең ірі көлдер : Зайсан, Марқакөл, Өльмес, Қаракөл, Турангакөл, Кемиркөль, Алакөл және Сасықкөл, сондай-ақ Бұқтырма су қоймасы.

Шығыс Қазақстан туралы кітаптар - Книги о Восточном Казахстане

Шығыс Қазақстан Облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. – Б. 9-112.

Шығыс Қазақстан табиғаты [Фотоальбом] / суретші. Н. Бегун. - Өскемен : Позитив, 2010. - 139 б.

Шығыс Қазақстан тарихы ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін [Мәтін] : курстың оқу бағдарламасы. - Семей : Тенгри, 2014. - 23 б.

Шығыс Қазақстанның інжу-маржаны [Мәтін] = Жемчужина Восточного Казахстана = East Kazakhstan gems : фотоальбом. - Өскемен, 2010. - 302 б.

***

Восточный Казахстан в новом тысячелетии [Текст] : информационно-аналитический сборник. - Усть-Каменогорск, 2003. - 229 с.

Щербаков, Б. В. Восточный Казахстан - сердце Евразии [Текст] / Б. В. Щербаков, В. В. Понявин. - Усть-Каменогорск, 2011. - 1140 с.

Интернет-ресурсы

Социально-экономический паспорт ВКО // Официальный сайт Акима Восточно-Казахстанской области

Қосымша мәліметтер қажет болса өлкетану кітапханасы мен электронды каталогты пайдаланыңыз.

Барлық сұрақтар бойынша анықтама қызметін пайдаланыңыз.