kl kz



>
Шығыс Қазақстан Интернетте
Мәдениеті мен өнері
Туристерге
Тарих беттерінен
Маңызды оқиғалар
«Туған өлкем – тұнған тарих» дәрістер циклы
ШҚО ауылдарының тарихы
Өскемен жайлы не білесіз?
Өскемен қаласының тарихы
Өскемен қаласындағы көшелер тарихы
Ескерткіштер
Аудан паспорттары
Шығыс Қазақстан облысы
Шемонаиха ауданы
Өскемен қаласы
Риддер қаласы
Алтай ауданы
Глубокое ауданы
Зайсан ауданы
Катонқарағай ауданы
Күршім ауданы
Марқакөл ауданы
Самар ауданы
Тарбағатай ауданы
Үлкен Нарын ауданы
Ұлан ауданы
Семей қаласы
Курчатов қаласы
Аягөз ауданы
Абай ауданы
Бесқарағай ауданы
Бородулиха ауданы
Жарма ауданы
Көкпекті ауданы
Үржар ауданы
Уланский район
Урджарский район
Шемонаихинский район
Алтын Алтай фольклоры
Алтай аңыздары
Шығыс Қазақстанның музыкалық мұрасы
Шығыс Қазақстанның әдеби мұрасы
Өлке табиғаты
Табиғи қорықтар
Табиғи ресурстар
Шығыс Қазақстанның 25 ғажайып орны
Шығыстың шипажайлары
Барлық-Арасан шипажайы
«Баян» шипажайы
Рахман қайнары
Уба шипажайы
Киелі орындар
Абылайкит
Берел қорымы
Қоңыр әулие үңгірі
Шілікті алқабы
Ашутас
«Алаш арыстары» үйі (Семей қ.)
Семей полигоны құрбандарына арналған «Өлімнен де күшті» монументі (Семей қ.)
Ф.М. Достоевскийдің әдеби-мемориалды үйі (Семей қ.)
«Абай-Шәкәрім» мемориалдық кешені
Қозы Көрпеш пен Баян сұлу мазары
Мұзтау
Шығыс Қазақстан соғыс жылдарында
Соғыс балалары
Кеңес Одағының батырлары
Ардагерлер еске алады
Соғысқа қатысушылар
Партизандар қозғалысы
Тылдағы аналар
Тылдағы ерен еңбек
30 - Гвардиялық дивизия
Брест қамалын қорғауға қатысқан шығысқазақстандықтар
Еңбек армиясы
Өлкетану альманағы
Өлкетану альманағы 2024
Өлкетану альманағы 2023
Өлкетану альманағы 2022
Өлкетану альманағы 2021
Өлкетану альманағы 2020
Өлкетану альманағы 2019
Өлкетану альманағы 2018
Өлкетану альманағы 2017
Өлкетану альманағы 2016
Өлкетану журналы 2014
Өлкетану альманағы 2015
Өлкетану альманағы 2013
Әріптестеріміздің шығармашылығы
Геология
Өлке зерттеушілері
Тарих. Этнография. Мәдениет
Қаламгерлер жайында
Білім беру
Ономастика
Дін
ҰОС жылдарында (1941-1945) ЕҢБЕК АРМИЯСЫ қатарында болған шығысқазақстандықтар
Бейнетоптама
Шығыс Қазақстан әдебиеті
Шығыс Қазақстанның әдеби және есте қаларлық орындары
Фэнзин фантастикалық журналы
Виртуалды көрмелер
Қ. Мұхамедханов: библиографиялық көрсеткіш
Экран дикторы

linka

Boroduliha1928 жылы Белағаш ауданы құрылып, оның құрамына екі ауданның (Бородулиха және Новошульба) да елді мекендері кірген. 1944 жылы 8 мамырда ауданның Белағаш атауы Бородулиха болып өзгерген. Неге? Себебі осы жылы Мәскеу «Жер-су аттарын өзгерту» туралы құпия қаулы қабылдаған еді. Сол Қаулы негізінде Қырым және Қара теңіз аймағындағы түркілік топонимдерге бүйідей тиіп, түгелдей дерлік орысша атауға ауыстырған. Қазіргі Бородулиха ауданында қазақша аты сақталған ең болмағанда бір пұшпақ табылар ма екен?

Осы өңір ежелден «Белағаш даласы» деп аталған. Ал Шульба, Новошульба деп аталып жүрген тоғайлы аумақтың ескі аты –Жалқарағай деген дерек бар.

Белағаш атауы – көшпенді қазақтың бір елді мекенге емес, күллі аяққы Алтай – етектегі кең далаға қойған атауы, көне топоним. Белағаш жазығына жалғасатын Бесқарағай аумағы Ертіс бойын қуалай өскен қарағайлы орманымен ерекше . Көк аспан биігінен қарағанда өзара түйіскен бес қарағайлы алқап екендігін ұшағы жоқ қазақтар қалай біліп, дәл ат қойған? Тарихшы Ж. Артықбаевтың жазбаларында «Қазақ жылқыны Ертістің оң жағасында ұстаған.Оң жаға биік жар, жардың ар жағы тақтайдай тегіс дала әріде жүз шақырым орман –тоғай. Осылай басталатын кең өлке –Құлынды даласына қазақ тайпалары қыс түсе жылқы айдаған. Бұл ежелден келе жатқан тәртіп. 18 ғасырдың ортасында орыс Ертістен қазақты өткізбей, өткелдердің түбінде талай қан жоса соғыстар болған. Ертіс әскери желісінде талай бекіністерді салған капитан И.Г. Андреев қазақтың жылқысының санына дейін білген. «Қобыланды» жырында айтылатын «Бес ағаш» Ертістің оң жағасындағы орман –тоғайдың ертеден бергі аты. («Абай» журналы 2017ж, №5.) Осылайша «Бесқарағай», «Бел ағаш» атауларының түп қазығы бар. Олар аймақтың жер бедерінің өзіндік ерекшеліктерін айшықтап тұрған тарихи- географиялық топоним болып табылады.

Ал Бородулиха атауы қайдан шыққан?

Шұрайлы Белағаш даласына қарашекпенділер 19-ғасырдың ортасында көз тіккен екен. Ресейдің түкпір-түкпірінен орыс шаруалары Сібірге және қазақ даласына шұбырған. Бұл көш , әсіресе, Столыпин реформасы тұсында қауырт өткені аян. Сол көшіп келгендер арасынан Бородулин деген пысық, шаруақор адам шығыпты. Тасы өрге домалап, қазіргі аудан орталығы тұрған жерден қызыл кірпіштен түрлі ғимараттар (үй, магазин, диірмен, қойма) тұрғызып үлгеріпті. 1917 жылы Қазан төңкерісінен кейін бай атаулы «кулак» ретінде аяусыз қудаланып, кезде Бородулин ұлдарымен ақылдасып, бар жиған –тергенін өз еркімен Кеңес өкіметіне өткізіпті. Ұлдарының бірі әкесіне қарсы шығып, атып кетіпті. 30 жылдары колхоздастыру кезінде шағын елді мекен үлкен селоға айналған. Ел ішінде Бородулин қызылдар жағына өткен, құрбан болған кедей таптың өкілі деген аңыз тараған. Сол аңыз негізінде малшы жалшы қауым селоға байдың атын беріпті. Мекеннің қысқаша Борордулиха аталуы тарихы осындай.

(Журналист, өлкетанушы А. Омаровтың жазбасынан)

Әлі, Д. Біздің жақта қыс ұзақ ...-дейді аудан әкімі Болат Сапоров мырза : [Мәтін] : [Бородулиха ауданының тарихы, әлеуметтік экономикалық жағдайы туралы] / Д.Әлі., О. Есімбек. -// Дидар. - 2001. - 6 қараша. - Б. 2.

Елубай, О. Берекелі де бақуатты Бородулиха : [Мәтін] / О. Елубай. - // Егемен Қазақстан. - 2004. - 3 шілде. - Б. 4

Төлеуов, С. Берекелі Бородулиха : [Мәтін] : [Бородулиха ауданының бүгінгі тыныс-тіршілігі, экономикасы, әлеуметтік жағдайы. / Төлеуов С., Сабырбаев Қ. - Текст : непосредственный // Түркістан http://www.turkestan.kz. - 2001. - №43. - Б. 3

М.О. Әуезовтың өмірі мен шығармашылығына байланысты викторина біліміңді тексер

Викторина!

pllinkz

А.С. Пушкин атындағы Шығыс Қазақстан облыстық кітапханасы

шығыс қазақстан әдеби картасы

Шығыс Қазақстан танымал есімдер

addressbook001

addressbook002

© А.С. Пушкин атындағы Шығыс Қазақстан Облыстық Кітапханасы | Восточно-Казахстанская областная библиотека имени А.С. Пушкина. 1998-2024
Besucherzahler
счетчик посещений