Көп жыл өткен соң тек, 1991 жылдың 21 шілдесіндегі КСРО Президентінің Жарлығымен оларды тұңғыш рет еңбек армиясы деп атады. Бұрынғы құқықтық құжаттардың барлығында олар еңбекке жұмылдырылғандар, арнайы жұмысқа шегілгендер деп аталған еді. «Кемеровоуголь» комбинатының Солтүстік және Оңтүстік шахталарында еңбек еткен жұмысшылар болымсыз тамақ мәзірін алу үшінүш сағаттан кезекке тұруға мәжбүр болған. Еңбек тәртібі дұрыс ұйымдастырылмай ыдыс–аяқ жетіспеген. Северная шахтасында 8 стол, 12 тамақ ішетін аяқ, ал Южный шахтасында 8 тамақ ішетін аяқ болған.

Еңбек ардагері, зейнеткер, ұлты неміс Клейн Ольга Александровнаның естелігі (1926 ж.туған)

«...Комбинатқа жүгіре жеткенімізбен рұқсат қағазы бар соңғы адам келмейінше бізді ішке кіргізбейтін. Үсіп, жығылып «зонадан» соңғы адамның келгенін сыртта тосамыз. Түгел жиналған соң комбинаттың ішіне кіріп, сағат 6- ны тосамыз. Асхананың іші бірнеше бөлікке бөлінген. Бір бөлігінде орыстар тамақтанады. Тағы бір бөлігінде біздер, немістер тамақтанамыз. Бізге берген тары ботқаны әп сәтте жей салып нарядқа кетеміз. Ол жерде де әлі ешкім жоқ, тағы күтеміз. Тек 7.30- да ғана шахтаға түсіре бастайды. Таңғы сағат 5-те тұрғызып алады да күнделікті көретініміз осы. Ештеңе деп қарсы сөз айтуға, талап етуге құқымыз болған жоқ. Жұмысты сапалы атқардық, ол жағынан сөгіс, ескерту алып көрмедік. Берілген норманы бітірмей шахтадан шықпаушы едік. Жұмыс уақыты сғат 4-те біткенмен, біз жер бетіне кешкі сағат 7-ден ерте шығып көргеміз жоқ. Арманымыз - аянбай еңбек етіп, Жеңісті жақындату ғана болды. Осындай жағдайда баракта бір жылдан артық тұрдық. Кейінірек бізге арнап үш ағаш барак салынды. Ауыр тұрмыс, жұғымсыз тамақ, қалыпты тұрмыс жағдайының болмауы мыңдаған неміс азаматтарын титықтатып өлім жағдайына әкелді. Толық статистиканың болмауы соғыс жылдарында еңбек армиясы қатарында болып, аштық пен аурудан, суықтан қырылған жұмысшылардың санын нақтылауға мүмкіндік бермеді. Адамзат шыдамайтын осындай жағдайда еңбек колонналары жұмыс істеді... »