Қазақтың ғаламат кесек жазушыларының бірі Тәкен Әлімқұловтың «Жұмбақ жан»дейтұғын Абай әлемін ажарлаған керемет роман-эссесі бар. Абай әлеміне бойлағысы келген қандай да бір жан болса туындыны қайталап бір оқып шықсын! Сол Тәкен ағамыздың сөздерімен айшықтасақ ,Абай мыңнан, миллионнан озып шыққан тұлпар. Абайлар жүз жылда, мың жылда бір-ақ  туады.Табиғаттың сыйлығы,тәңірдің төрелігі ретінде,қуаты қашпайтын, көкейтесті мұра қалдырды. Абай таудай тұлға. Абай сахарадай шежіре.Абай-сегіз қырлы, бір сырлы суреткер. Өз өмірінің жалғасын тозбас  томдардан таба білген байырғы гений. Өмір жолына, әдеби мұрасына қанша үңілсең жалықтырмайтын шипалы жұмбақ. «Шынын айтпай сырын айтатын» сұмдық сыпайы. Жалғыз жібектің жүздеген  түйіні Абайдан табылады. Шебер қол,сезімтал жүрек, милы парасат таңдайтын түйіндер-сансыз ұрпақтың үлесі.

   Біз сөз етпек кітап сырын осы жолдарды оқып барып жақсы түсінесіз. Бағасын сонда жетік бересіз.  Бұл қазақтың маңдайына біткен  мықты абайтанушыларды саусақпен-ақ  санамалап шығуға болады. Ал Абай шығармашылығын, Абай маңы әлемін сөзжұмбақ  дейтін құдіретті бейнесөзге айналдырған жалғыз ғана қазақ бар біздіңше.Ол сирек кездесер талантты сөзжұмбақшы, қаламгер Қалибек Алтыбаев.

   Қал-ағаңның 2014 жылы шыққан, 2 бөлімнен тұратын «Абай әлемі» кітабы авторды осы өнердің ұшар биігіне шығарған өте тың туынды деуге әбден лайық. Қараңыз:тек Абай шығармаларына арналған 1-бөлімінде ғана 49 сан сөз, 21 матау сөз,19  тізбе сөз,4-бағдар сөз берілген. Ал екінші бөлімінде заманның заңғар жазушысы  М.Әуезовтың «Абай жолы»  роман-эпопеясы бойынша құрастырылған түрлі тәсілдегі 57 сөзжұмбақ бар.

Сөзжұмбақтың күші неде? Шешуінің ойда көпке дейін сақталып қалатындығында.Сөзжұмбақ - оқыған-тоқығаныныңды  санаңда бекітетін құрал.

Ұлы Абайдың айтқанындай:

Ақылмен ойлап білген сөз

Бойыңа жұқпас сырғанар.

Ынталы жүрек  білген сөз,

Бар тамырды қуалар.

  Міне, солай демекші, Қалекең ағамыз бүкіл ғұмырын   әлемнің СӨЗЖҰМБАҒЫ оқыған адамның бар жүйке –тамырын қуалап,кез-келген оқырманға Абай әлемінің  қат-қатпар қыр-сырын ашып беретін  ғажап мектеп екені даусыз.Тағы бір еске салып өтелік, Қалибек Алтыбаев - қазақтың танымал сөзжұмбақшысы. Бұған дейін де жарық көрген «Сан сұраққа саяхат» (1993), «Абайдың алып айдынынан» (2001), «Шырағың мәнгі сөнбесін»  (2003), «Үш кемелдің шалқарынан» (2011),  «Абайды оқы ойлан тап» (2012). т.б. сөзжұмбақ-кітаптардың сол секілді «Зайсан өрнектері» (2000) «Сыныптай сырғыған жылдарым» (2003), «Атамекен Зайсан» (2006) және  тағы басқа да бірнеше кітаптардың авторы.

   Қал-ағаның жоғарыда аталған кітаптарының басым бөлігі сөзжұмбақтардан тұрады. Және де анау-мынау  емес, ұлы Абай, Шәкәрім,Әуезовтың алып айдынын арқау еткен сөзжұмбақтар дүниесі. Ал енді үш алып-Абай, Шәкәрім,Мұхтар тақырыбына қалай келді, соған бірер сөзбен тоқтала кеткен жөн.

   Қалибек  Сауыр тауындағы Сайқан қыстағында Керей Жәдіктің ішіндегі атақты Толған бидің үйінде дүние есігін ашқан. Бала кезінен көгілдір Зайсан өңірінің тау- тасында, сай-саласында мал бақты.Таңертең қой соңынан аттанғанда қап-қалың роман-кітаптарды қойнына қыстырып ала кетеді. Кешке қарай малдан қайтқанша әлгі қалың кітапты  оқып бітіріп тастайды. Ол аз болғандай,түнгі 11-12 ге дейін Қызыл отаудың ішінде газет-журналдарды ақтарады.

   Содан бастап бойында кроссвордқа деген құштарлық пайда болды. 1960жылы облыстық газетке ең алғашқы сөзжұмбағы шықты. Одан кейінгі екі жылда «Қазақ каленьдарында » жарияланды. Міне, содан бері  осы сөзжұмбақ өнері саласында қажымай –талмай ізденіп келеді. Ол Абайды, дұрысы, «Абай жолын »12 жасынан бастап оқыды. Абайдың айналасындағы адамдардың тіршілігі балалық шағынан қызықтыра бастады десе,артық айтқандық болмас. Содан бері Абайдан қол үзбеді. Содан бері ұлы Абай тақырыбынан айнымады. Абай шалқарын игеруге осылай үлес қосайын деген баяғыдағы ойын жалғастырып келе жатыр. Абайдың ақын шәкірттерінің өзі үлкен  бір шоғыр жұлдыз ғой, ол тақырыпты да сөзжұмбаққа түсіруде. Кезіндегі алып мемлекет- Кеңес Одағында Тарас Шевченкоға, Лермонтовқа, Абайға, Пушкинге арналып шыққан жеке библиографиялық энциклопедиялық кітаптар болды. Бірақ жеке адамға арнап жазылған сөзжұмбақ кітабы болған жоқ. Ал Қалибек Алтыбайдың сөзжұмбақтар кітабы - әлем оқырманын Абай әлемімен қауыштырудың ғажайып мектебі! Ендеше, осындай таңғажайып терең, ғұлама еңбекті бағасын беретін кез әлдеқашан  жеткен  деген ойдамыз.

                                    С.Төлеуов.

Семей қ.,

                                               Ертіс өңірі, 2016. - 13сәуір.