(1917-?)  

Совет Үкіметі құрыла салысымен азамат соғысы кезінде Ұлттық қызыл полктерін жасақтап, әскери құрамалар пайда болды. Сондай атты әскер эскадронында 1917 жылы туған немере ағайым Хайнрих Гросс қызмет етті.

Денсаулығы мықты, сымбатты Хайнрих ат үстінде жақсы отыратын, қылыш, карабин ұстауға епті еді. Құрама басшылығынан бірнеше мәрте алғыс алып, полк туының астында суретке түсу (өкінішке орай депортация кезінде жоғалтып алдық) мәртебесіне ие болған. Осындай абырой беделімен әлі де кавалерист болып жүре берер ме еді, кім білсін, Германиямен соғыс басталып кетпесе... Хайнрих еріксіз қоныс аударған немістермен бірге еңбек армиясына жұмылдырылды. Сібір орманына ағаш кесуге түсті. Жұмыс орына келіп түскенде алдарына жан шошырлық көрініс шықты. Тікенек сымның ішінде жертөленің алдында аштық пен судың жоқтығынан ісініп құлап жатқан адамдардың үстінен шықты. Хайнрихтің жанындағы жас жігіт ештеңенің байыбына бармастан «мұнда өмір сұруге болады екен, қараңдаршы бәрі сеп–семіз тығыршықтай» деді.

Орманда ағаш кесу оңай емес еді, тапсырылған норманы дайындай алмасаң онсыз да аз нанды бермей қоятын. Лагерь басшылары жұмысшылардың мардымсыз тамақтарын ұрлап алатын да, аштан қатырмас үшін болар болмас ас беретін. Адамдар аштық пен суықтан қырылып жатты. Күнде таңертең жертөледен ондаған өлік шығаратын...

Хайнрих Гростың естелігі: «Адам төзгісіз жағдайды көріп отырып, еріксіз қашу туралы келген ойды, қасымдағы жолдасым бекіте түсті. Егер қашып кетпесек, бізді не атып тастайды, не тұтқындар лагеріне жіберетінін айтты. Мұнда қалуға болмайтынын сезіп қаштық. Ұстап алып орнымызға қайтарды.   Сыз жертөлеге бірнеше күн қамап, норманы көбейтіп     қайтадан жұмысқа салды. Өміріміз бұрынғыдан да қиындап кетті. Не болса о болсын тағы қаштық. Түрмеге түсу үшін станцияның бірінде жыртық киіммен, аш аламан күйде милиционерден шылым сұрап, түрмеге түстік.    Сот ісі тез жүріп, «ойланып қаштыңдар ма?» деп сұрады. Біз «иә» дестік. 10 жыл мерзімге бас бостандығымыздан айырғанда қуанғанымызды көрсең... Сотқа шын жүректен алғысымызды білдірдік.        Лагерде басқа өмір күтіп тұр екен. Еңбек армиясындағы жағдаймен салыстыруға да келмейді. Таңғы, түскі, кешкі ас уақытында беріледі. Жұмыс күні сағатпен қатаң бақылауда. Осы өмірімізге риза болып жүре берер ме едім, тағдырым тағы бір арнаға бұрылмаса...

Бір күні бастық әңгімелесуге шақырды. Жеке іс қағаздарымызды қарап отырып, Гростың атты әскерде қызмет еткендігін білген. Мені бірден бастыққа көшір етіп тағайындады. Өмірім мүлдем өзгерді де кетті. Қала ішінде конвойсыз еркін жүріп, жалпыға ортақ баракта емес, атқорада жеке тұратын болдым. Сатушы қызға үйленіп екі балалы болдым. «ИЖ-49» мотоцикліне мініп, отбасыммен Бесқарағайға оралдым.»