АБАЙ (ИБРАҺИМ) ҚҰНАНБАЙҰЛЫ
1845-1904
Абай Құнанбайұлы - қазақтың ұлы ақыны, ағартушы әрі ойшыл, классик, қазақ ұлттық жазба әдебиетінің негізін қалаушы.
Семей облысының Шыңғыс тауларында, Тобықты руының көшпенді отбасында дүниеге келген. Семей қаласындағы Ахмет
Риза медресесінде оқып, араб және парсы әдебиетімен, Фирдоуси, Низами, Сағди, Хафиз және басқа да Таяу Шығыс классиктерінің шығармаларымен кеңінен танысады. Абай Семей қаласында болған кезде орыс мектебіне барып, көпшілік кітапханада көп оқыды, орыс саяси жер аударылғандары Е. П. Михаэлис, М. И. Долгополов және тағы басқалармен танысады. Абайдың әдеби мұрасын өлеңдер, поэмалар, поэтикалық аудармалар мен прозалық «Қара сөздер» құрайды. Ақын шығармашылығынан ерекше орын алатын шығармалар «Масғұт», «Ескендір» және «Әзімнің әңгімесі», бұлар ескі мәдениетке өзіндік рең береді.
Қазақ өлеңінің негізгі қағидаларын ұстана отырып, Абай ана тілінің мүмкіндіктерін кеңінен пайдалану үшін жаңа жолдар ашты.
Қазақ мәдениетінің үздік өкілдері - Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Жүсіпбек Аймауытов, Мұхтар Әуезов, Ғабит Мүсірепов, Тайыр Жароков және басқалар оның әдеби мұрасынан тәрбиеленді.
Оның баға жетпес мұрасы әлем халықтарының 60 тілінде жарық көрді. Қазақ халқының ұлы есімімен - Алматы даңғылы, Қазақстанның алғашқы жоғары оқу орны - Алматы мемлекеттік университеті аталды, облыста Абай атындағы Мемлекеттік сыйлық тағайындалды. Абай есімімен Алматы қаласындағы опера және балет театры, Қарағанды облысындағы қала, Кіші Алматы шыңы, Іле Алатауы жотасының Алматы сілемі (теңіз деңгейінен 4010 метр биіктікте) аталған.
1995 жылы Новошкольная көшесі Абай даңғылы болып өзгертілді.
_________________________________________
Мұрағат мәліметтері
Қазақ халқының ұлы ақыны Абай Құнанбайұлын мәңгі есте қалдыру туралы қалалық атқару комитетінің шешімі (ф.1, оп.2, д.1, л.151)
Өскемен қаласының көшелерін қайта атау туралы Өскемен Әкімшілігі басшысының қаулысы (ф.296, оп.1, д.179, л.259-262)
Воспоминания Л.Е.Хотимской «Друг Абая – Е.П.Михаэлис», газета «Большевик Алтая», 25 июля 1945 г.
К 100-летию со дня рождения Абая Кунанбаева газеты «Большевик Алтая» за 27-28 июля, 15, 17 августа 1945 г.
|
|
|
