Абылайкит – бұл Ұлан ауданында орналасқан XVII ғасырдағы будда монастырі.

1654 жылы Қалба жотасында Абылайкит будда ғибадатханасы салынды. Оның үйінділері 1654 жылғы сәулет өнерінің ескерткіші болып саналады. Ертіс өзенінің сол жағалауы мен Қалба сілемдерінің басым бөлігі Абылайкиттің негізін қалаушы - Абылай тайшының иелігінде болған. Ғибадатхана тіктөртбұрышты платформада орналасқан. Қабырғалары тастан қаланып көтерілген үлкен ғибадатхананың кітапханасы болған. Монастырь біздің заманға дейін алғашқы кейпінде сақталмаған. «Бұл ерекше әдемі әрі ұлы ғимарат болды. Бұл халықаралық деңгейдегі ескерткіш. Біз ғибадатхананы толығымен қалпына келтіре аламыз. Ол барша әлем туристерінің назарын аудартатыны сөзсіз. Осында Қытай мен Кореяның өкілдері тәу етуге келетін болады», – деді «Алтай – түркі әлемінің алтын бесігі» атты форум барысында тарих ғылымдарының докторы Карл Байпақов. Ескерткіш Ұлан ауданы, Никитинка ауылынан 15 шақырым жерде Аблакетка өзені бойында орналасқан. Осындай ғибадатханалардың пайда болуын 17 ғасырда ойрат феодалдарының басып алған жерлерге жүргізген саясатымен және Ресейден Қытайға шығатын сауда жолдарына бақылау орнатумен түсіндіруге болады.  ШҚО өлкесіне келген көптеген зерттеушілерді жоңғарлардың «Абылайкит» бекініс-монастрі қызықтырды. Бұл бекіністің құрылысы туралы алғаш рет Абылай ханның қыстағында қыстап шыққан Федор Байков хабарлаған-ды. 1735 жылы орыс геодезисі Василий Шишков ғибадатхананың сұлбасы мен алғашқы жоспарын жасады. Осы жерде Петербургтегі Азиаттар мұражайының алғашқы жәдігерлерін құрған қолжазбалар табылды. Бекініс қабырғалары граниті басым сланцті плиталардан өрілген. Бекіністің солтүстік-шығысында терең үңгір іспетті қуыс бар. Мұнда ұзақ от жағылғандығын көруге болады. Қабырғасы тегістелген. Бақылау пунктінің нобайына келеді. Сақталған қабырғалар биіктігі 2 метрге жетеді. Қабырғалардың 3 метр болғандығы байқалады, оны гранитті ірі тастардан салынған жанындағы екі метрлік биіктіктен топшылауға болады. Абылайкит XVII ғасырдың 50-60-жылдарының ортасындағы будда құндылықтарын сақтайтын ірі діни орталық болған. 1720 жылы ғибадатхана үйінділері арасынан будда иконалары, әр түрлі құдайлардың мүсіндері табылған. XVIII ғасырдың басында будда ғибадатханасы аумағынан жауынгер  мүсініндегі шырағдан, жауынгер мүсініндегі ыдыс, құдай-ананың мүсіні сынды қола заттар табылған. Абылайкиттен табылған лжалардың хронологиялық шегі V-VІ ғасырдан XVI-XVIII ғасыр аралықтарын қамтиды. Бұл осы өңірдің Ұлы Жібек жолының торабы болғандығының көрінісі. Жазба деректер мен археологиялық қазба жұмыстары - Абылайкит лама ғибадатханасының, қазақ елінің Орта және Таяу Шығыс елдерімен саяси және мәдени байланыстарының болғандығын көрсетеді. Ғибадатхананың суреттері мен сипаттамасы алғаш рет ғылыми экспедиция мүшелері Г. Ф. Миллер, П. Паллас және саяхатшылар Е. Мейер, П. Чихачевичтердің еңбектерінде кездеседі. 2017 жылдан бері Карл Байпақовтың басшылығымен ғылыми экспедиция Абылайкит ғибадатханасын қайта қалпына келтіре бастады. Абылайкит бекініс-ғибадатханасы Өскеменнің оңтүстік-шығысынан 70 шақырым жерде орналасқан.

Әдебиет

 Алтай-түркі әлемінің алтын бесігі [Текст] : халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясы материалдары 26-27 тамыз 2013 жыл. 2 - часть = Материалы международной научно-практической конференции "Алтай-Золотая колыбель тюркского мира" 26-27 августа 2013 года. - Өскемен : Б. и., 2013. - 323 с.

 Алтайдан Каспийге дейін = От Алтая до Каспия [Мәтін] : қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы.Т. 1 : Шығыс, Солтүстік және Орталық аймақтар = Восточный, Северный и Центральный регионы. - Алматы : 2011. - 584 б.