Биыл Ұлы Жеңістің 75 жылдығын тойлағалы отырмыз. Күні кеше ғана дүркіреп өткен Ұлы Отан соғысының ақтаңдақтары, зерттелмеген жақтары баршылық. Соның бірі Ұлы Отан соғысы жылдарында Еңбек Армиясы қатарында болғандар.

Менің әкем Ыбырайымұлы Қасен 1906 жылы Шығыс Қазақстан облысы Катонқарағай ауданы  Жамбыл ауылында кедей шаруа отбасында дүниеге келген.  Бозбалалық өмірі аласапыран оқиға -төңкеріспен сәйкес келсе, отбасын құрып  отау тіккен кезі дәл 1932 жылғы  нәубет уақыты екен.  Соғыс басталған жылдары  ұжымшарда бақташы болып еңбек еткен. Жыл  он екі айда бір күн демалу дегенді білмей, күндіз-түні, қыс-жаз демей мал соңында жүруге екінің бірі шыдай бермесі анық. Сол жылдардағы еңбегі бағаланып, «Ерен еңбегі үшін» медалімен марапатталған.

Соғыстың басталуы ел өміріне үлкен өзгеріс әкелді. Ел қорғауға аттанған алғашқы лекпен менің әкем де артында  қалған екі жасар қызы мен 15 жасында қосылған, қайғы мен мұңды бір адамдай көріп қалған зайыбымен қимастықпен қоштасып, артына қарай-қарай майданға аттаныпты. Өмірге келген алғашқы үш сәбиі жасқа жетпей  шетінеп, анамыз екеуі  талай қайғыны бастан өткізіпті.

Семей қаласында екі ай дайындықтан өтіп, енді қан майданға  қолға қару алып Отан қорғауға  аттанамыз ба деп жүргенде бір түнде эшалонмен  Қарағандыдан бірақ шыққан. Сөйтіп, 1941 -1945 жылдары  Еңбек Армиясы қатарында Майқұдық көмір шахтасында әскери борышын өтеген.   

Соғыс жылдарындағы   4 жыл ішінде Қарағанды шахтасы тарихи мәлімет бойынша 34 млн тонна көмір шығарған. Бұл өндіріс орнының бүкіл өмір бойы шығарғанынан 3 млн. т артық.  Техника дамымаған кезде қайламен, күрекпен қазып алынған мол көмірде менің әкемнің қолтаңбасы, маңдай тері, адал еңбегі, зардап шеккен денсаулығы бар.

 Соғыс жылдарында қара жұмыста болғандардың еңбегі  әлі де ескерілмей,  еленбей, бағаланбай жатқанын жасырып керегі не? Еңбек Армиясы деген сөздің өзі талай нәрсені ұқтырып тұр емес пе? Ол да Армия, жанкешті еңбек армиясы. Олар ешқашан қан төгіспен келген Ұлы Жеңістен тысқары қалмауы керек.

Расында мыңдаған қара жұмысшы   сыз жерде, төбесінен су тамшылап тұрған қаракөлеңке қуықтай тар шахтада  бел жазбай көмір қопарып,  оны вагон арбаға тиеп, сыртқа жөнелтіп, поездардың тоқтаусыз жүруін , зауыттардың үзіліс жұмыс істеуін қамтамасыз етпесе, жауға атылар әр оқ  уақытында жасалар ма еді.

Он екі мүшесі аман келді деген болмаса Қарағандыдағы төрт жыл әкемнің денсаулығын тұтастай құртты. Өмір сүруге ешқандай жағдай жасалмаған сыз барақтағы сабан төсеніште жатып, ашқұрсақ жүріп, еңбек көрігін қыздырған, »Бәрі де майдан үшін, бәрі де жеңіс үшін!» деген ұранмен «қаруланған»  әкемнің  аузындағы отыз екі тісі жасына жетпей түсіп, қызыл иек болып қалып еді.

 Әкем соғыс аяқталған соң бұрыңғы кәсібі - мал бағуға шықты. Алғашында сиыр бағып, кейіннен кеңшар құрылғанда қойшы таяғын ұстады. Еңбекті адал атқарды, талай мадақтау мен сыйлыққа ие болды.  1965 жылы  зейнетке шықты. Соғыстан оралған соң  анамыз Матай Борамбайқызы  екеуі үш ұл, төрт қызды өмірге әкелді. Сегіз баласын өсіріп жеткізіп, ұлын ұяға, қызын қияға қондырып, сексенге аяқ басқан шағында өмірден озды. Бірақ осы жылдар ішінде «Сенің де Ұлы Жеңіске қосқан үлесің бар еді-ау»- деген пенде болған емес.

Биылғы жылы облыстық А. С. Пушкин атындағы кітапхана осы мәселені қолға алып, еңбек армиясына туралы зерттеу жұмыстарын жүргізіп жатыр дегенді естіп қолыма қалам алдым. Менің әкем – Еңбек Армиясының Ері. Ұлы Жеңістің 75 жылдығын ел болып тойлап жатқанда Жеңіске менің әкемнің де қосқан үлесі бар екенін мақтанышпен айта аламын.

                                                                Бақыт Қасенқызы Абрайымова

                                                         Катонқарағай ауданы, Жамбыл ауылы.