Дарменов Қадылбек - Күршім ауданы Топтерек ауылының тумасы. 1941 жылы соғысқа аттанып 9-ерекше байланыс ротасында пулеметші болған, Дон, Сталинград, Оңтүстік батыс, 2-ші Украина, 3-ші Украина, Батыс майдандарында соғысып, Румыния, Бухарест, Венгрия, Югославия, Будапешт, Молдавия қалаларын азат етіп, Прут өзенінен өтуге қатысқан.
1945 жылы соғысты аяқтап қайтқан ардагер:
"Украина жақта бір деревняда немістер қоршап алып, соғысып жатқанбыз, байланыс болмай қалып, бағана басындағы сымды жалғау керек деген бұйрық берілді. Сымды жалғау үшін бағана басына шыққан солдатты немістің мергені атып, екі солдат мерт болды". Содан «енді сен шығасың» деді. Алдында аяғым жараланып, ақсап жүретін мен, бұйрық берілді шығу керек, құрал-жабдықтар салынған сөмкені іліп, қазақша барлық дұғамды ішімнен оқып, бағана басына шыға бастадым. Көз алдыма елім, туған жерім елестеп, қазір өлемін ғой деп, бағана басына шыққанға дейін ешкім атпады. Сымды жалғап қайта бастадым,ешкім атпайды, төмен түсе бастағанда астында тұрған қаруластарым· «секір-секір» деп қағып алып, "той жасайсың" деп жатыр. Сөйтіп, бір өлімнен қалдым.· Соғыс кезінде пулеметшілердің қай жерде болсын көзін бірінші құртуға тырысады ғой. Екі рет жараландым, құдайға шүкір, балалардың көрер жарығына аман-есен қалдым!”
Темірбай· Ақтайлақов - Күршім ауданы Жиделі ауылы. Соғыс ардагері, III дәрежелі Отан соғысы ордені, "Әскери ерліктері үшін", "За отвагу", "Ленинградты қорғағаны үшін" медальдарының иегері, II топ мүгедегі.
1945 жылы соғысты аяқтап қайтқан ардагер:
"Украина жақта бір деревняда немістер қоршап алып, соғысып жатқанбыз, байланыс болмай қалып, бағана басындағы сымды жалғау керек деген бұйрық берілді. Сымды жалғау үшін бағана басына шыққан солдатты немістің мергені атып, екі солдат мерт болды". Содан «енді сен шығасың» деді. Алдында аяғым жараланып, ақсап жүретін мен, бұйрық берілді шығу керек, құрал-жабдықтар салынған сөмкені іліп, қазақша барлық дұғамды ішімнен оқып, бағана басына шыға бастадым. Көз алдыма елім, туған жерім елестеп, қазір өлемін ғой деп, бағана басына шыққанға дейін ешкім атпады. Сымды жалғап қайта бастадым,ешкім атпайды, төмен түсе бастағанда астында тұрған қаруластарым· «секір-секір» деп қағып алып, "той жасайсың" деп жатыр. Сөйтіп, бір өлімнен қалдым.· Соғыс кезінде пулеметшілердің қай жерде болсын көзін бірінші құртуға тырысады ғой. Екі рет жараландым, құдайға шүкір, балалардың көрер жарығына аман-есен қалдым!”
Темірбай· Ақтайлақов - Күршім ауданы Жиделі ауылы. Соғыс ардагері, III дәрежелі Отан соғысы ордені, "Әскери ерліктері үшін", "За отвагу", "Ленинградты қорғағаны үшін" медальдарының иегері, II топ мүгедегі.
Соғыс басталғанда 16 жаста едім. Соғыстың көп ұзамай аяқталатынына сенімді едім. Өйткені Совет армиясының күшіне· және алып елдің мызғымастығына сенім күшті еді.1943 жылдың мамыр айында 18 жасымда майданға аттандым..
Мұрты тебіндемеген жүздеген бозбаланы Зайсан қаласындағы шақырту пунктіне жинап, Тополев мүйісі айлағынан пароходпен Өскемен қаласына жеткізді.Мұнан кейін Қиыр Шығысқа Лозо станциясына бет алдық. Мұнда артиллериялық курстан өттік. Үш ай бойы минометшілер жаттығу ротасынан кейін біз Калинин майданына аттандық. Соғыстың қайғы-қасіретін мол көрдім. Біздің жолымызда күл болған жер, жермен-жексен болған ғимараттар, Ресей қалаларының көшелері. Алғаш рет Новгород қаласын алғаннан кейін мойнымнан жараландым, сол жақ иығыма оқ тиді. Госпитальда жатып шығып, қайта қатарға қосылдым. Екінші рет Псков түбінде ауыр жараландым. Үшінші рет Германияда Одер өзенінен өткеннен кейін аяғымнан жараландым. Көп ұзамай қайта бөлімге оралдым. Соғыста басымыздан нелер өтпеді, күні бүгінге дейін сол отты күндерді жаным түршіге еске аламын.
Блокададағы Ленинградтағы мына көрініс те есімде: 1944 жылдың 14 қаңтарында блокадалық тұйықты бұзып, үйлердің әр пәтерін аралаумен болдық. Бірінен көз жұмған қарт пен тіршілік нышанынсыз ет пен терісі қалған· 12-13 жастағы екі қыз баланы тауып алдым. Көтеріп алып шығып, санбөлімге жеткіздім. Олар тірі қалды.”
Нұрмұхамет Рақышев - Ұлан ауданы Жоғарғы Тайынты селосынан "Қызыл Жұлдыз",· "Даңқ", "Праганы азат еткені үшін"· орденімен марапатталған. Жеңісті 9-мамырда Чехословакияның Прага қаласында қарсы алды.
"Сол кезде жас болып, қорқыныш дегенді білмедік, -дейді қарт майдангер алпыс бес жылдай артқа шегініс жасап, - Украина жерінде соғыс жүріп жатыр. Кешкісін екі жақтың әскерлері дамылдайды. Біз өңкей жас жігіттер жиналып алып, немістер басып алған деревняларды нысанаға алатынбыз. Жергілікті украиндықтар қамыстан тұрғызған жеңіл кішкене үйлер біршама оқ боратқасын лап етіп жана жөнелетін. Өртенген үйлерден қашып шыққан неміс жауынгерлерін оттың жарығымен атқылап құлатып мәз болысатынбыз.
45,57,76 миллиметрлік зеңбіректерде көздеуші бола жүріп, талай жауды жер жастандырдым. Бірде Украина жеріндегі кезекті бір қалашықты алу кезінде немістер шегініп кетіп, қала шетіндегі орманға бекініп алады. Ізінше өкшелеп барған біздікілерді оқ боратып орманға жолатпайды. Көлікке зеңбірегін тіркеп екі-үш шақырым жердегі орманға жеттік. Жағдайға қанық болғасын, дереу қару-жарағын құрып, қалың орманды нысанаға алдық. Сөйтіп жаяу әскерлерге қолдау көрсеттік. Сол жолы жау 1 бронды машинасынан, 112 солдатынан айырылады. "Мұның бәрін мен өлтірген жоқ шығармын" деп сенбедім,· сол соғыста болған әскери тілшілер мұнша шығынның бәрі тек бір ғана, менің зеңбірегінен болғанын дәлелдеп береді. Осы ерлік туралы майдандық "Воевой листок" газетінде суретіммен басылды. 1944 жылдың қысында Дронь қаласын жаудан азат етіп жатқанда сол аяғымның қара санына снаряд жарықшағы тиіп, жарақаттандым. Майдан даласындағы емханада біраз жатқасын, госпитальға бармай қашып шығып, өзінің бөліміме қайта қосылддым. Бұл 1944 жылдың ақпаны болатын".
Мұрты тебіндемеген жүздеген бозбаланы Зайсан қаласындағы шақырту пунктіне жинап, Тополев мүйісі айлағынан пароходпен Өскемен қаласына жеткізді.Мұнан кейін Қиыр Шығысқа Лозо станциясына бет алдық. Мұнда артиллериялық курстан өттік. Үш ай бойы минометшілер жаттығу ротасынан кейін біз Калинин майданына аттандық. Соғыстың қайғы-қасіретін мол көрдім. Біздің жолымызда күл болған жер, жермен-жексен болған ғимараттар, Ресей қалаларының көшелері. Алғаш рет Новгород қаласын алғаннан кейін мойнымнан жараландым, сол жақ иығыма оқ тиді. Госпитальда жатып шығып, қайта қатарға қосылдым. Екінші рет Псков түбінде ауыр жараландым. Үшінші рет Германияда Одер өзенінен өткеннен кейін аяғымнан жараландым. Көп ұзамай қайта бөлімге оралдым. Соғыста басымыздан нелер өтпеді, күні бүгінге дейін сол отты күндерді жаным түршіге еске аламын.
Блокададағы Ленинградтағы мына көрініс те есімде: 1944 жылдың 14 қаңтарында блокадалық тұйықты бұзып, үйлердің әр пәтерін аралаумен болдық. Бірінен көз жұмған қарт пен тіршілік нышанынсыз ет пен терісі қалған· 12-13 жастағы екі қыз баланы тауып алдым. Көтеріп алып шығып, санбөлімге жеткіздім. Олар тірі қалды.”
Нұрмұхамет Рақышев - Ұлан ауданы Жоғарғы Тайынты селосынан "Қызыл Жұлдыз",· "Даңқ", "Праганы азат еткені үшін"· орденімен марапатталған. Жеңісті 9-мамырда Чехословакияның Прага қаласында қарсы алды.
"Сол кезде жас болып, қорқыныш дегенді білмедік, -дейді қарт майдангер алпыс бес жылдай артқа шегініс жасап, - Украина жерінде соғыс жүріп жатыр. Кешкісін екі жақтың әскерлері дамылдайды. Біз өңкей жас жігіттер жиналып алып, немістер басып алған деревняларды нысанаға алатынбыз. Жергілікті украиндықтар қамыстан тұрғызған жеңіл кішкене үйлер біршама оқ боратқасын лап етіп жана жөнелетін. Өртенген үйлерден қашып шыққан неміс жауынгерлерін оттың жарығымен атқылап құлатып мәз болысатынбыз.
45,57,76 миллиметрлік зеңбіректерде көздеуші бола жүріп, талай жауды жер жастандырдым. Бірде Украина жеріндегі кезекті бір қалашықты алу кезінде немістер шегініп кетіп, қала шетіндегі орманға бекініп алады. Ізінше өкшелеп барған біздікілерді оқ боратып орманға жолатпайды. Көлікке зеңбірегін тіркеп екі-үш шақырым жердегі орманға жеттік. Жағдайға қанық болғасын, дереу қару-жарағын құрып, қалың орманды нысанаға алдық. Сөйтіп жаяу әскерлерге қолдау көрсеттік. Сол жолы жау 1 бронды машинасынан, 112 солдатынан айырылады. "Мұның бәрін мен өлтірген жоқ шығармын" деп сенбедім,· сол соғыста болған әскери тілшілер мұнша шығынның бәрі тек бір ғана, менің зеңбірегінен болғанын дәлелдеп береді. Осы ерлік туралы майдандық "Воевой листок" газетінде суретіммен басылды. 1944 жылдың қысында Дронь қаласын жаудан азат етіп жатқанда сол аяғымның қара санына снаряд жарықшағы тиіп, жарақаттандым. Майдан даласындағы емханада біраз жатқасын, госпитальға бармай қашып шығып, өзінің бөліміме қайта қосылддым. Бұл 1944 жылдың ақпаны болатын".
Соғыс ардагері туралы.
Ұлы Отан соғысы әлдеқашан аяқталғанымен, соғыстың естелігі таусылар емес. Бақытты күндер мен шуақты таңдарды әперген барша ардагер аталарымыз бен аналарымыздың естеліктері бүгінгі ұрпаққа ой салып, бейбіт өмірдің қадірін білуге тәрбиелейді деген ойдамыз. Дарынды балаларға арналған Жамбыл атындағы облыстық арнайы мектеп – гимназия – интернатының тәрбиешісі Гүлнар Нұрмұхамбетқызы - әкесі Нұрахмет Рақышевтің өмір жолын өрнектейтін слайд әкеп тапсырды. Ұлы Отан соғысының ардагері, ІІІ- дәрежелі “Даңқ” ордені, “Қызыл жұлдыз”, ІІ- дәрежелі “Отан соғысы” ордендерімен, «За победу над Германией», “Ерлігі үшін”, “Жеңіс медалі”, “Праганы азат еткені үшін”, Чехославакияның “Батылдығы үшін”, Кеңес Одағының маршалы Г.К.Жуковтың және мерекелік медальдарымен марапатталған.Нұрмұхамет Рақышев - Ұлан ауданы Жоғарғы Тайынты селосында тұрады. Толығырақ
Мағауия Мұқашев - Ұлан ауданы, Жоғары Тайынты ауылынан: “За победу над Германией”, "Кенигсбергті алғаны үшін", "Жауынгерлік ерлігі үшін”, “За отвагу”медалдарымен· марапатталып, Сталиннен алғыс хат алған.
"Соғыста алуан түрлі сезімдерді бастан кешіресің", - дейді ақсақал. - Соның ішінде қорқыныш пен аяушылық сезім біздің де бастан өтті. Литва жерінде Вильнюсте байланысшы болып жүргенімде бірде орталық нүктеде отырған үшеуімізге радистерге тамақ апару қажет болды. Жолдасым новосібірлік Василий Селезнев екеуіміз екі термосты алып аттандық. Біз баратын жердің есігі немістер жағында, одан кіруге келмейді. Не де болса қоршаудан қарғып түсу керек.
Алдымен мен секіріп түстім. Жолдасым енді көтеріле бергенде дәл қасынан мина жарылды. Оның жан даусы шықты. Қасына жетіп барсам серігімнің оң қолы терісіне ғана ілініп қалыпты. Оны қатты аяғаным соншалық, көзімнен жас ыршып кетті. Қолын лақтырып тастап, Василийді кейін жөнелтуге тура келді. Артынан бір жыл өткенде одан ауылға аман-есен жеттім, тірімін деген хат келді маған. Қорқынышты сезімді басымнан өткергенім, немістер соғыс кезінде радистерді ұрлап кететін. Үнемі автоматымыз қолымыздан түспейді. Бір жолы үзілген сымды жалғауға Борис Четверков деген азамат екеуіміз шықтық. Түн. Айнала қорқы-нышты, үрей туғызады. Үзілген жерге жақын келгенімізде жолдасым алдымен маңайды атқылап, тексеріп алуға кеңес берді. Өйткені, жау жағы адамдар келетінін біліп аңду қоятын. Сол маңайға оқ боратқанымызда, ойлағанымыздай-ақ, екі неміс бақырып-шақырып ары қарай қаша жөнелді. Егер бұлай етпегенімізде сол арада талқанымыз таусылар ма еді, кім білсін.
Мағауия Мұқашев - Ұлан ауданы, Жоғары Тайынты ауылынан: “За победу над Германией”, "Кенигсбергті алғаны үшін", "Жауынгерлік ерлігі үшін”, “За отвагу”медалдарымен· марапатталып, Сталиннен алғыс хат алған.
"Соғыста алуан түрлі сезімдерді бастан кешіресің", - дейді ақсақал. - Соның ішінде қорқыныш пен аяушылық сезім біздің де бастан өтті. Литва жерінде Вильнюсте байланысшы болып жүргенімде бірде орталық нүктеде отырған үшеуімізге радистерге тамақ апару қажет болды. Жолдасым новосібірлік Василий Селезнев екеуіміз екі термосты алып аттандық. Біз баратын жердің есігі немістер жағында, одан кіруге келмейді. Не де болса қоршаудан қарғып түсу керек.
Алдымен мен секіріп түстім. Жолдасым енді көтеріле бергенде дәл қасынан мина жарылды. Оның жан даусы шықты. Қасына жетіп барсам серігімнің оң қолы терісіне ғана ілініп қалыпты. Оны қатты аяғаным соншалық, көзімнен жас ыршып кетті. Қолын лақтырып тастап, Василийді кейін жөнелтуге тура келді. Артынан бір жыл өткенде одан ауылға аман-есен жеттім, тірімін деген хат келді маған. Қорқынышты сезімді басымнан өткергенім, немістер соғыс кезінде радистерді ұрлап кететін. Үнемі автоматымыз қолымыздан түспейді. Бір жолы үзілген сымды жалғауға Борис Четверков деген азамат екеуіміз шықтық. Түн. Айнала қорқы-нышты, үрей туғызады. Үзілген жерге жақын келгенімізде жолдасым алдымен маңайды атқылап, тексеріп алуға кеңес берді. Өйткені, жау жағы адамдар келетінін біліп аңду қоятын. Сол маңайға оқ боратқанымызда, ойлағанымыздай-ақ, екі неміс бақырып-шақырып ары қарай қаша жөнелді. Егер бұлай етпегенімізде сол арада талқанымыз таусылар ма еді, кім білсін.
В истории Великой Отечественной войны важное место принадлежит партизанскому и подпольному движению. За время Великой Отечественной войны высокое звание Героя Советского Союза присвоено 11527 воинам, партизанам и подпольщикам, 194 из них получили это звание дважды.
Партизаны наносили удары по вражеским гарнизонам, уничтожали боевую технику, взрывали мосты и склады с боеприпасами, выводили из строя линии связи, сбрасывали под откос воинские эшелоны врага. Все это деморализовывало тыл противника и сковывало его силы.
Одновременно с формированием партизанских отрядов создавались боевые подпольные группы в городах, районных центрах, на крупных железнодорожных станциях и предприятиях. Подпольные группы вначале были небольшие - от трех до десяти человек. По мере увеличения численности людей, группы объединялись и возникали большие подпольные организации.
Всего в годы войны в тылу врага действовало 6200 партизанских отрядов и подпольных боевых групп, в составе которых сражались больше 1,1 млн. партизан.
В партизанских отрядах Ленинградской области героически сражались более 220 казахстанцев. В 65 бригадах и отрядах, действовавших в Белоруссии, воевали более полутора тысяч казахстанцев. В партизанском соединении дважды Героя Советского Союза С. А. Ковпака активно действовали более 70 казахстанцев, а всего в партизанских соединениях и отрядах Украины воевало 1500 казахов.
Восточноказахстанцы, оказавшись в оккупированной зоне, вступали в партизанские отряды, организовывали их. В партизанском движении участвовали 70 наших земляков.
Касым Кайсенов - уроженец Восточно-Казахстанской области в ноябре 1941 года был заброшен во вражеский тыл и уже весной 1942 года командовал партизанским отрядом, а позже руководил одним из отрядов партизанского соединения имени Чапаева, сражавшимся на территории Украины. Особенно отличились Касым Кайсенов и его отряд 20-22 сентября 1943 года, когда содействовали частям Советской Армии при форсировании Днепра и удерживали плацдарм на его правом берегу. Также до конца 1944 года Касым Кайсенов участвовал в партизанских походах в Молдове, Чехословакии и Румынии. Он остался в истории как один из организаторов партизанского движения на Полтаве и в Киевской области. Касым Кайсенов удостоен звания «Халық Қаһарманы», награжден Орденом Великой Отечественной войны I степени, орденом «Богдан Хмельницкий», орденом Великой Отечественной войны, наградой «Партизаны Чехословакии», медалями.
Еще один наш земляк Григорий Гнидин из села Самарка Восточно-Казахстанской области участвовал в ожесточенных боях на территории Белоруссии. Четыре раза он был ранен, но неизменно возвращался в строй. Григорий Гнидин награжден орденами Красного Знамени, Красной Звезды, медалью «Партизану Отечественной войны» первой степени и получил 12 благодарностей от командования бригады.
Также в партизанском движении участвовали: Василий Яковлевич Абакумов из Лениногорска, Николай Павлович Устинов из Орловки Маркакольского района, Иван Дмитриевич Федоренко и Анна Никифоровна Пашкевич из Серебрянска, Бутабай Кентбаев из Уланского района, Константин Яковлевич Трокин из Новой Согры, Иван Николаевич Павленко и Павел Александрович Новиков из Усть-Каменогорска, Григорий Семенович Свинухов из Катон-Карагайского района.
Советский Центральный штаб партизанского движения оказывал большую помощь партизанам Польши, Чехословакии, Венгрии и других стран. Тысячи наших земляков героически выполняли свой долг, сражаясь в партизанских отрядах и соединениях за дело Победы.
Список использованной литературы:
Материалы научно-теоретической конференции, посвященной 50-летию Победы / ВКГУ; Восточное отделение НАН.- Усть-Каменогорск: Полиграфия, 1995
Шла война народная : Партизаны Великой Отечественной - казахстанцы / Сост. З.А. Швыдко.- Алма-Ата: Казахстан, 1985
Мы - дети той большой войны / Сост. С.Ф. Белобородов.- Усть-Каменогорск: Изд-во ВКГУ, 2001
Сильные духом.- Усть-Каменогорск: АО "УК СЦК", 1995
В этом году наша страна будет отмечать День Победы. 70 лет не меркнет величие подвига наших соотечественников–казахстанцев, внесших огромный вклад в победу над врагом на фронте и в тылу.
Огромен вклад восточноказахстанцев в общее героическое дело. С 22 июня по 1941 г. по 31 декабря 1945 г. из Восточно-Казахстанской области было призвано 170059 человек, из них погибло 95 862 наших земляка.
Воины-восточноказахстанцы сражались на всех фронтах, участвовали во всех крупнейших битвах. 109 восточноказахстанцев получили высокое звание Героя Советского Союза, 24 - стали полными кавалерами ордена Славы.
На территории нашей области были сформированы 8-ая и 238-ая стрелковые дивизии.. 8-я стрелковая дивизия была сформирована осенью 1941 г. в г. Семипалатинске. Боевой путь прошла от г. Ливны Орловской области до Чехословакии. Дивизия награждена орденом Красного Знамени и орденом Суворова II степени.
Исход борьбы с врагом решался не только на полях сражений, но и у плавильных печей, на хлебных нивах. «Все для фронта – все для победы!» «В тылу как в бою!», «Работать не только за себя, но и за товарищей, ушедших на фронт!» – под такими лозунгами трудились наши люди в тылу. Вся промышленность, сельское хозяйство работала для нужд фронта.
С первых дней войны промышленность Восточного Казахстана была переведена на выпуск военной продукции: свинца, снарядов, армейского обмундирования. Производство цветных и редких металлов на Рудном Алтае в годы войны увеличилось в 2,5 раза. Наша область отлила 4 пули из 10, выпущенных по врагу, а Казахстан - 8 из 10.
Труженики сельского хозяйства ударно трудились, чтобы обеспечить фронт продовольствием. В трудное время колхозы и совхозы перевыполняли планы сдачи сельхозпродуктов государству. Население области приняло массовое участие в сборе и отправке на фронт индивидуальных и коллективных посылок. Восточноказахстанцы отдавали в фонд обороны свои трудовые сбережения, ценные вещи.
Начиная с осени 1941 г. в область стали прибывать эвакуированные предприятия. Восточный Казахстан принял 50 тыс. эвакуированных, разместил 12 предприятий и учреждений. Эвакуированные предприятия в кратчайшие сроки были введены в строй.
Большой вклад в дело Победы внесли медики фронта и тыла. Они проявляли огромную заботу о раненых, фронтовиках и инвалидах Великой Отечественной войны, способствовали переквалификации и обучению инвалидов войны.
Память о наших земляках, павших на полях сражений, умерших от ран, о тех, кто ковал победу своим трудом, останется в веках.
Война в судьбе моей семьи. (сочинение ученицы 9 класса ГУ «Выдрихинский комплекс «Школа-д/с» им. А.С. Иванова» Болотновой Анастасии).
Когабаев Толеухан родился и вырос в Чиликтинской долине. В августе 1942 года был призван в ряды Советской Армии. По прибытии в Семипалатинск был зачислен в 125-й запасной стрелковый полк.
«В июне 1943 года я попал на передовую в составе 751 стрелкового полка 165 стрелковой дивизии Калининского фронта. Был командиром отделения. Боевые задания выполнял аккуратно и точно. Приходилось много раз участвовать в ожесточенных схватках, отступать, хоронить боевых товарищей, контратаковать. В конце декабря 1943 года наш взвод охранял стратегически важную сопку. Перед нами стояла задача: закрепиться и любыми средствами удерживать ее до подхода основных сил. Ни в коем случае нельзя было открывать огонь. О передвижениях фашистских войск каждый час сообщали командованию. В 4 часа утра 25 декабря фашисты начали обстреливать из артиллерии и минометов нашу позицию. Это длилось минут 15-20. Потом все стихло. Мы приготовились к отражению атаки. Немцы подошли к проволочному заграждению и начали просачиваться. Но пулеметы почему-то молчали. Оказывается, после артобстрела стволы засорило песком. Получив подкрепление вражеские солдаты предприняли вторую атаку, но мы не только отразили атаку, но и перешли в контратаку. А тут подошло подкрепление и наши войска перешли в наступление по всей линии. В этом бою я был ранен и отправлен в госпиталь».
Старшина Т. Когабаев был удостоен орденом войны 1 степени и боевой медалью «За отвагу». Его назначили помощником командира взвода.
Мухаметкалиев Касым родился в Зайсанском районе. С малых лет остался сиротой и воспитывался у дедушки. Мечтал стать учителем, но этой мечте, как и жизненным планам сотен и сотен его сверстников, помешала война.
«Мне довелось командовать экипажем тяжелого танка в 43-ей бригаде резерва Верховного командования. Участвовал в боях за освобождение Украины и Белоруссии, получил тяжелое ранение. После госпиталя снова вернулся в родную часть. В октябре 1944 года, после освобождения Белоруссии, войска нашего 3-го Белорусского фронта под командованием генерала Черняховского вышли на подступы к границам Восточной Пруссии, вошли на территорию Германии и там вели бой до победы. Наступательная операция наших войск началась 13 января 1945 года. Мы, танкисты, находились в самом пекле, в развалинах города Тильрита, Гумбинена, а затем и Кенигсберга. До сих пор стоит перед глазами черный дым горящих на поле битвы танков, уши закладывает рев самолетов, грохот пушек, вой снарядов реактивных минометов. Войну, вместе со своими фронтовыми товарищами закончил в лесах Восточной Пруссии».
Еремеев Григорий Аникеевич - участник ВОВ, индвалид 2 гр., г. Усть-Каменогорск:
"Когда наши войска в последний раз вошли в Старую Руссу от нее остались только кирпичи. Город пылал. А сколько погибло моих товарищей. Все они были молоды, старше 23 лет не было. Река там протекала, Ловать называется, вся красная была от крови. ...Командирский состав был весь перебит. Из оставшихся в живых , у кого было хотя бы девять классов образования отправили на курсы младших лейтенантов. Все мы встречавшиеся со смертью, были решительны настроены на борьбу с ненавистным врагом. Вернулся на передовую командиром взвода. Очередной бой, ранение, три месяца пролежал в госпитале, выписали с заключением: к строевой не годен, использовать в тылу."
Кали Нурбикенов - инвалид войны, г. Усть-Каменогорск:
«15 января 1945 года на узком участке третьего Белорусского фронта командование решило силами одного батальона занять передовые позиции противника. После короткой артподготовки в 6 часов утра наша разведгруппа во главе с гвардии лейтенантом И. Шекерой вместе с батальоном пошла в атаку. В составе нашей группы были разведчики Никитин и радист Мурычев. После взятия первой линии обороны противника лейтенант помог батальону подавить огневые точки второй линии. Это решило дальнейший успех боя. Однако противник пошел в контратаку. Наша артиллерия продолжала огонь по противнику по точной корректировке лейтенанта, контратака была отбита. Но вскоре мы лишились поддержки нашей артиллерии. Тем временем мы оказались в окружении. Немцы стали вести по нам сильный огонь из пулеметов и винтовок. Лейтенант был ранен. Я оттащил его в траншею и сделал перевязку. Противник сжимал кольцо окружения. В этот момент лейтенант нашел в себе силы поднять солдат в решительную контратаку. Забросав гранатами траншею противника, местами переходя в рукопашную, нам удалось прорвать кольцо окружения. При переходе траншеи лейтенант обессилел и не мог больше идти. Мы с сержантом Мурычевым сумели вынести нашего командира с поля боя. Сержант Никитин погиб. Эта разведка боем помогла командованию узнать какие силы стоят перед нами. За тот бой и спасение командира меня и Ивана Мурычева наградили орденами Славы III-й степени».
