«Желтоқсан алауы» мүсіндік композициясы

Композиция Ертіс жағалауында, Ғашықтар аллеясы ауданында ашылды. 1986 жылғы желтоқсан оқиғасына арналған. Авторы - белгілі мүсінші Нұрбол Қалиев.
Мүсіннің биіктігі 5 метрге жетеді және өзегінде тәуелсіздікті білдіретін жалын жанып тұрған мұзды бейнелейді. Сонымен қатар, мүсіннің жоғарғы жағында бүркіт орналасқан. 

Ашылу күні: 16 желтоқсан 2022 жыл

Сағадат Нұрмағамбетов ескерткіші

Ескерткіш Кеңес Одағының Батыры, Тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш қорғаныс министрі, «Халық Қаһарманы» атағының иегері Сағадат Қожахметұлы Нұрмағамбетовке арналған.

Монумент Өскемен қаласының 19-ықшамауданында орналасқан, оның атымен аталған демалыс саябағының орталығына орнатылған. Қоладан құйылып, металл қаңқамен нығайтылған мүсін тұғырға орнатылған. Ескерткіштің жалпы биіктігі – 3,6 метр.

Жобаның авторлары – танымал қазақстандық мүсіншілер Нұрбол Қалиев пен Сәрсен Сейітов.

Ескерткіш 2022 жылдың 11 қыркүйегінде ашылды.

Чернобыль АЭС апатының зардаптарын жоюшыларға арналған монумент

 
Бұл ескерткіш Чернобыль атом электр станциясындағы апаттың зардаптарын жоюға қатысқан ержүрек азаматтарға арналған.

Монумент Өскемен қаласындағы облыстық аурухана маңындағы Протозанов көшесіне орнатылған. Ескерткіштің авторы – Евгений Гайсин.
Скульптураның биіктігі – 5 метр, ені – 3 метр.

Композицияда құс пен адамның қалықтап ұшқан жаны бейнеленген. Бұл бейнелердің негізінде – текше пішіндес тұғыр орналасқан, оның қақ жарылған пішіні жарылысты білдіреді.

Монумент 2022 жылдың 27 сәуірінде ашылды.

«Тәуелсіздік монументі» - көпфигуралы мүсіндік композиция

Бұл монумент Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай тұрғызылған. Ескерткіш Өскемен қаласының 19-ықшамауданында, Қазыбек би және Ілияс Есенберлин даңғылдарының қиылысында орналасқан.
Жобаның авторлары – танымал мүсіншілер Сәрсен Сейітов пен Нұрбол Қалиев.
Монументтің биіктігі – 15,7 метр, диаметрі – 10,9 метр. Мүсіндер қоладан құйылып, ақ мәрмәрмен әрленген.

Композиция алты қырлы тұғырға орналастырылған. Монументтің ұшар басында Қазақ хандығының негізін қалаушылар — Керей мен Жәнібек хандардың мүсіндері орнатылған.
Монументтің орталық бөлігінде үш ұлы би — Төле би, Қазыбек би және Әйтеке бидің мүсіндері орналасқан. Сол орталық бөлікте Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың үш тілде қашалып жазылған қанатты сөзі берілген:

«Қазақстанды туған Отаным деп санайтын әр азаматтың ең ұлы мұраты, ең киелі парызы — Тәуелсіздік туын берік ұстау».

Монументтің төменгі бөлігінде Қазақстан дамуының негізгі тарихи кезеңдері бейнеленген барельеф орналасқан.

Монумент 2021 жылдың 11 желтоқсанында салтанатты түрде ашылды.

Оралхан Бөкей ескерткіші

Оралхан Бөкейге арналған алғашқы ескерткіш 2013 жылы 30 тамызда Өскемен қаласының КШТ ықшамауданындағы Утепов және Жастар көшелерінің қиылысында орнатылған.
Алайда кейін ескі мүсін толық алынып, оның орнына жаңа ескерткіш орнатылды.

Жаңа ескерткіштің авторлары – танымал мүсіншілер Нұрбол Қалиев пен Мейрам Баймұханов.
Мүсін қоладан құйылған, ал тұғыр тұтас граниттен қашалған. Монументтің жалпы биіктігі – 4,8 метр.

Жаңа ескерткіштің ашылу рәсімі 2021 жылдың 22 қыркүйегінде өтті.

Жамбыл Жабаев ескерткіші

Ескерткіштің биіктігі — 2 метрден асады. Мүсін қоладан құйылған.

Скульптуралық композицияда қолына домбыра ұстап, тас үстінде отырған халық ақыны Жамбыл Жабаев бейнеленген.
Жобаның авторлары — мүсіншілер Сәрсен Сейітов пен Қазыбек Дулатов.

Ескерткіш 2019 жылдың 14 қарашасында ашылды.

«Нұрлы жол» стеласы

Стеланың идеялық тұжырымдамасы Астана қаласында жасалған. Оның негізінде Қазақстанның Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев ұсынған «Мәңгілік Ел» идеясы алынған.

Монумент Қазақстан халқының бірлігі, тұтастығы мен келісімін бейнелейді.
Композицияның негізгі нышандары:
– еркін қалықтаған қыран құс,
– биіктігі 22 метрлік, көк тудың түсіндей екі асқақ стела,
– және шаңырақ бейнесі.

Стела 2017 жылы орнатылған.

Ізғұтты Айтықов бюсті

Бұл бюст – Кеңес Одағының Батыры, Ұлан ауданы Тарғын ауылында дүниеге келген Ізғұтты Айтықовқа арналған.

Ескерткіш Өскемен қаласынан шығаберістегі қарқынды қозғалыс жолының бойында, Шешек асуына дейінгі тұста орналасқан. Дәл осы асудан кейін батырдың туған өлкесі мен оның есімі берілген ауыл басталады.

Бюст 2016 жылдың 7 мамырында ашылды. 

Мұса Жәлел ескерткіші

Өскемен қаласындағы К. Қайсенов пен А. Протозанов көшелерінің қиылысында, Үлбі өзенінің жағалауында Кеңес Одағының Батыры, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, татар халқының көрнекті ақыны Муса Жәлилдің қоладан құйылған бюсті орнатылды.

Ескерткіштің ашылу рәсіміне Татарстан Республикасынан арнайы делегация қатысты. Делегацияны Татарстанның мәдениет министрі Айрат Сибагатуллин бастап келді. Сондай-ақ, ашылу салтанатына ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Сәлімжан Ферхо, Шығыс Қазақстан облысы әкімінің орынбасары Жақсылық Омар, Өскемен қаласының әкімі Төлеген Қасымжанов, татар этномәдени бірлестігінің жетекшісі Ғабдулхақ Ишмұрадов, сондай-ақ қала мен облыстағы татар диаспорасының өкілдері қатысты.

Монументтің авторы – Татарстан Республикасының еңбек сіңірген мүсіншісі Махмұт Гасимов.

Ескерткіш 2015 жылдың 20 маусымында ашылды. 

Бағдат Шаяхметов ескерткіші

Өскемен қаласына қарасты Жаңа Согра кентінде «Үлбі металлургиялық зауытының» президенті болған Бағдат Шаяхметовке арналған ескерткіш орнатылған. Мемориалдық кешен ТМК мәдениет үйінің алдындағы алаңда орналасқан.

Ескерткіш ерекше пішінде жасалған: гранит тұғырда титан құймасы, ал оның үстінде қоладан құйылған бюст орнатылған.
Композицияны қоршап тұрған стела – титан өндірісінің белгісі ретінде бейнеленген. Бұл металл — Бағдат Шаяхметовтің бүкіл өмірін арнаған саласы.

Бұл ескерткіш республикалық маңызы бар тарихи және мәдени ескерткіштер қатарына енгізіліп, Өскемен қаласы әкімдігінің қарамағына берілген.

Ескерткіш 2014 жылдың 18 шілдесінде ашылды. 

Қабанбай батыр ескерткіші

Бұл ескерткішке қоладан құйылған Қабанбай батырдың мүсіні қойылған.
Материалы — бронза.
Ескерткіштің биіктігі (тұғырмен бірге) 13 метрден асады.
Аттың тұяғынан найзаның ұшына дейінгі қашықтық — 5,5 метр.
Тұғырдың ені — шамамен 7 метр.
Ескерткіштің салмағы — 8 тонна.

Бұл даңқты қолбасшының мүсіні Өскемен қаласына кіреберісте орнатылған.
Авторы — мүсінші Нұрлан Далбай.

Ескерткіштің ашылу күні: 2014 жылдың 8 мамыры.

Ахат Күленов ескерткіші

Қазақстанның әйгілі «алтын металлург» Ахат Салемхатович Күленовке арналған қоладан құйылған ескерткіш Өскемен қаласында орнатылды.
Ахат Күленов — Қазақстандағы алтын өндірісінің негізін қалаушы.

Ескерткіш металлургтер мәдениет сарайының салтанатты кіреберісіндегі скверде орналасқан.
Ескерткіштің авторы — Өскемендік мүсінші Евгений Непьянов.

Ескерткіш 2013 жылдың 15 қыркүйегінде ашылды.

Александр Протозанов ескерткіші

Александр Константинович Протозанов Шығыс Қазақстанды 14 жыл басқарған. Ол Шығыс Қазақстан облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы болған және оның есімі Өскемен қаласы мен өңірдің қарқынды дамуы кезеңімен тығыз байланысты. Сол уақытта негізгі тұрғын аудандары, жолдар, ғимараттар, көпірлер және зауыттар салынды.

Александр Протозановқа арналған ескерткіш оның атындағы жағалауда, ӨМЗ мәдениет сарайының қарама-қарсы жағында орналасқан.
Монументтің авторы — мүсінші Владимир Самойлов.

Ескерткіш 2013 жылдың 14 қыркүйегінде ашылды.

Паровоз ескерткіші

Бұл ескерткіш — әйгілі конструкторлар Л. Лебедянский мен С. Сыромятников жасаған советтік негізгі жүк паровозына арналған. Бұл паровоз Екінші дүниежүзілік соғыстың соңында Коломен зауыты мен ВНИИЖТ мамандарының бірлескен еңбегімен жасалған. Паровоз 1945 жылдан 1955 жылға дейін өндірілген.

Ескерткіш Защита станциясында орнатылған.
Ескерткіштің ашылуы: 2013 жылғы тамыз.

Ефим Славский ескерткіші

Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында Өскемен қаласындағы Иртыш жағалауында (рекреациялық аймақ, №32 үй маңайы) үш мәрте Кеңес Одағының Еңбек Қаһарманы, Ленин және үш мемлекеттік сыйлықтардың лауреаты, КСРО Орташа машиналық құрылыс министрі, Өскемен қаласының құрметті азаматы Ефим Павлович Славскийге арналған ескерткіш орнатылды (1898–1991 жж.).

Бюсттің қалыптары жергілікті шеберлеріміздің қолымен дайындалды, ал мүсін Алматы қаласында құйылды.
Ескерткіш — биіктігі 1,6 метрлік қоладан құйылған бюст, биіктігі шамамен үш метр болатын гранит тұғырында орнатылған. Граниттің өңделмеген пішіні арнайы таңдалды, себебі тұтас тас аязға төзімдірек болады. Бюсттің салмағы – 350 кг.

Мүсіншілер – Хамитби Құлшаев (Өскемен) және Александр Лягин (Мәскеу).
Жоба сәулетшісі – Станислав Христофоров, Ульба жобалау-конструкторлық институтының бас сәулетшісі.

Ескерткіштің ашылу рәсіміне атақты министрдің немересі – Павел Славский қатысты.

Ашылу күні: 2011 жылдың 25 тамызы.

Александр Пушкинге арналған ескерткіш

Өскемен қаласындағы А. С. Пушкин атындағы облыстық кітапхананың алдында орнатылған Александр Пушкиннің бюстінің авторы – өскемендік мүсінші Владимир Самойлов.
Ескерткіштің жоспарлау және кеңістік-композициялық шешімінің негізінде архитектуралық-көркемдік идея жатыр. Композицияның өзегі – ортасында гранит тұғыры (биіктігі 2,30 м) орналасқан гранит алаң. Тұғыр үстінде ұлы орыс ақыны Пушкиннің қола мүсіні (биіктігі 1,60 м) орнатылған.
Ескерткіштің бай жарық-көлеңке ойыны мен дөрекілеу күшті пішіндері жарықтың қатаң геометриясымен қажетті контраст жасайды. Ұлы жазушының бюсті оның есімін иеленген облыстық кітапхана алдындағы алаңның жалпы келбетіне үйлесімді кіріккен.

Ашылған күні: 2009 жылдың 29 тамызы 

«Аңшы» мүсіні

Скульптор Валерий Иванович Дранишниковтың көпқырлы әрі қызықты бұл туындысы – қыран құстар мен тазы иттермен аңға шығатын қазақтың ұлттық аңшылығын бейнелейді. Мүсін қаланың орталығында, Тәуелсіздік даңғылы мен Астана көшесінің қиылысында орналасқан. Шығарма полимербетоннан жасалған.

Ашылған жылы: 2009 жыл

«Өскемен» жазуы

Бұл белгі облыс орталығының Самар тас жолы жағынан кіреберісінде орналасқан. Жобаның авторы – Анастасия Ермакова.

Интернационалист-жауынгерлерге арналған мемориалдық кешен

Ауғанстандағы соғыс қимылдарының басталғанына 25 жыл және аяқталғанына 15 жыл толуына орай орнатылған. Бұл соғысқа қатысып, ерлікпен қаза тапқан жүздеген шығысқазақстандықтарға арналған.
Тас мемориалдық тақтада қаза болғандардың есімдері қашалып жазылған, сондай-ақ соғыс көріністері бейнеленген. Кешен Ертіс өзенінің оң жағалауында орналасқан.

Ашылған күні: 2004 жылдың 16 қарашасы 

В. Н. Потаниннің бейнесі бар УМЗ жұмысшыларына арналған декоративті монумент

Монументтің авторлары – мүсіншілер А. Н. Бубель, В. Б. Самойлов, Х. М. Күлчаев және сәулетші С. П. Христофоров. Ескерткіш Потанин мен А. Қашаубаев көшелерінің қиылысында орналасқан.

Ашылған жылы: 1997 жыл

Жеңіс мемориалдық кешені

1941–1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысында қаза тапқан шығысқазақстандықтарға арналған ескерткіштің авторлары – мүсінші В. С. Раппопорт пен сәулетші С. П. Христофоров. Мемориалдың эскиздік жобасын «Үлбі металлургиялық зауыты» өндірістік бірлестігінің УКПИ дайындаған.

Кешен Ертіс пен Үлбі өзендерінің қосылған жерінде орналасқан. Мемориалдық аймақ келесі құрамдас бөліктерден тұрады: курган — символдық жерлеу, тұғырдағы обелиск, мәңгілік алау; еске алу алаңы; батырлар қабырғасы — қызыл гранит плиталармен жабылған, оның бетінде қолаға құйылған жерлестеріміздің, Кеңес Одағының Батырларының есімдері жазылған; қайғы қабырғасы — сұр граниттен және негізгі мәтіндік жазулардан тұрады.

Композициялық орталығы — аспанға бағытталған титанды плиталармен қапталған стела. Мәңгілік алау — қаза тапқан батырларымыздың естелігін мәңгі сақтайтын символ.

Жалпы сәулет-көркемдік шешімде мәрмәр, гранит және қола сияқты асыл материалдар қолданылған, бұл құрылыстың монументалдығын арттырады. 

Яков Ушановқа арналған ескерткіш

Ескерткіштің авторлары — мүсінші Г. А. Огнев, сәулетшілер В. А. Кушнаренко мен А. Н. Душкин. Құрылыс жұмыстарын Мәскеу облысындағы Белашова атындағы Мытищинский өнерлі құю зауыты орындаған. Жоба Өскемен қаласының әкімдігі тапсырысы бойынша жасалған.

Ескерткіштің архитектуралық шешімінде орталық осьтік композиция негізге алынған, оның ортасында обелиск-монумент орналасқан. Обелиск қызыл мәрмәрден жасалған және тікбұрышты стеллада Өскемен Советінің алғашқы төрағасы Яков Ушановтың барельефі бейнеленген. Барельеф отпен қоршалған, бұл оның ерлікпен қаза тапқан сәтін бейнелейді.

Болашақ ескерткіштің гранит тасын салтанатты қою рәсімі 1967 жылдың 2 қарашасында өткен.

Ашылған күні: 1973 жылдың 5 қарашасы

«Қылыштарды ораққа айналдырайық» мүсіні

Авторлары — мүсінші Е. В. Вучетич пен сәулетші Л. И. Маковеев. Ер адам мүсіні шойыннан құйылған және сұр мәрмәрмен қапталған екі сатылы шаршы тұғырда орналасқан. Мүсін Протазанов көшесінде, «Ертіс Концерт» ғимаратының алдында (бұрынғы ЦДК) орналасқан.

«Қылыштарды ораққа айналдырайық» мүсіні — Е. В. Вучетичтің авторлық көшірмесі, бұл туынды Кеңес үкіметі тарапынан Біріккен Ұлттар Ұйымына сыйға берілген және Нью-Йорктегі БҰҰ ғимараты алдында орнатылған. Бұл шығармасында суретші бүкіл әлем халықтарының бейбіт еңбекке ұмтылысын бейнелеген. Қылыштың жүзін күшті қолдың балқытатын балғасы ұрады, ол қылыштың иілген қисығынан дөңгелек егін оратын орақтардың жүзі ашылады, олар жерді өмір үшін орауға дайын тұр. Мүсіндегі күш пен құштарлық бұлшықетті дененің шиеленісінен айқын байқалады.

Бұл композиция Брюссельдегі көрмеде Гран-при жеңіп алған.

Ашылған жылы: 1962 жыл

«Жұлдыздарға» мүсіні

Авторлары — мүсінші Е. В. Вучетич пен сәулетші Л. И. Маковеев. Ескерткіштің жұмысы 1957 жылы, Жердің екінші спутнигі ғарышқа ұшырылғаннан кейін басталған. Қыз бейнесіндегі мүсін шойыннан құйылған және сұр мәрмәрмен қапталған екі сатылы шаршы тұғырда орнатылған.

Бұл мүсін жеңілдік, романтика, жастардың бейбіт өмірге, білімге және жарқын болашаққа ұмтылысын білдіреді.

Ашылған жылы: 1962 жыл

Кеңес өкіметі үшін күрескендерге арналған бауырластық зират

Ескерткіштің авторлары – мүсінші П. Р. Столбов және сәулетші Н. Водозаборов. Ескерткіш бауырластық зираттардың аумағында орналасқан. Бұл жерде большевиктік жасырын көтеріліс қатысушыларының қалдықтары жерленген. Ескі ағаш ескерткіштің орнына обелиск орнатылған.

Обелиск массивті пьедесталда орналасып, стилобат үстінде тұр. Стилобат алаңының ауданы 82 шаршы метр, тұғырдың биіктігі 2,4 метр, обелиск пен тұғырдың жалпы биіктігі 5,28 метр. Обелиск бес бұрышты жұлдызбен әшекейленген. Материалдары – кірпіш, бетон және тас. Цокольдің сылағы табиғи тасқа ұқсас слюдамен безендірілген.

Ашылған күні: 1951 жылдың 5 маусымы

Сергей Кировқа арналған ескерткіш

Ескерткіштің авторлары — мүсінші Н. В. Томский және сәулетші Н. А. Троицкий. Ескерткіш «Жастар» саябағында орналасқан. Бұл ескерткіш Ленинград қалалық партия комитетінің бірінші басшысы С. М. Кировтың 1934 жылы Өскемен қаласына келуіне арналады.

С. М. Кировтың шойыннан құйылған мүсіні сұр мәрмәрмен қапталған төрт сатылы квадрат тұғырға орнатылған. Тұғырға оның XVII съезд tribunasында айтқан мына сөзі жазылған:
«Жетістіктеріміз шынында да зор. Адамша айтқанда, өмір сүргіміз келеді, өмір сүргіміз келеді.»

Мүсін оң қолын жоғары көтеріп, балконның балюстрадасына сүйеніп тұр, бұл С. М. Кировтың Өскемен тұрғындары алдында сөйлеу сәтін бейнелейді.

Ашылған күні: 1938 жылдың 18 маусымы