Интернет ресурстары.
Интернет–ресурсы
Қайым Мұхамедханов: библиографиялық көрсеткіш = Каюм Мухамедханов: библиографический указатель. - Алматы: «Мектеп», 2020. - 274 б. - Режим доступа: https://olketanu.pushkinlibrary.kz/ru/k-mukhamedkhanovu.html (дата обращения: 24.04.2025).
Отан ұлдары : Мұхамедхан Сейіткұлов және Қайым Мұхамедханов: библиографиялық жадынама // Н. В. Гоголь атындағы Қарағанды облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы : [сайт]. - Қарағанды, 2020. - Режим доступа: https://www.karlib.kz/images/flip/muhamedhan/mobile/index.html (дата обращения: 24.04.2025).
Мұхаметхан, Дина. Facebook әлеуметтік желісіндегі жеке парақша / Дина Мұхаметхан. - Facebook, жарияланған күні көрсетілмеген Facebook : [социальная сеть]. - Режим доступа: https://www.facebook.com/dina.mukhamedkhan/?utm_source=chatgpt.com(дата обращения: 15.04.2025).
Ученый. Деятель. Личность : к 100-летию Каюма Мухамедханова // Шығыс Қазақстан облыстық Абай атындағы әмбебап кітапханасы : [сайт]. - Семей. - Режим доступа: https://kaum100.semeylib.kz/?lang=ru (дата обращения 14.04.2025)
Видеоматериалдар
Видеофильмы
MUKHAMEDKHANOV KAYIM [каналда ғалымның, жазушының, ақынның өмірі мен шығармашылығына арналған фильмдер, телехабарлар, бейнематериалдар, фотосуреттер орналастырылған]. - YouTube-канал. - Режим доступа: //www.youtube.com/@KAYIM16<span< a=""> aria-hidden="true" class="ms-0.5 inline-block align-middle leading-none"> (дата обращения: 14.04.2025)
Жүрекке ыстық орындар: Қайым Мұхамедханов Семейдегі Мұхтар Әуезовке қатысты жерлер туралы әңгімелейді : [телевизиялық фильм] / Семей Телеарнасы // YouTube-канал. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=J79vsEe5UM4 (дата обращения: 14.04.2025).
"Мұхамедханов Қайым: ғұмыры мен шығармашылығы" : [видео] // Адеби портал : [сайт]. - Режим доступа: https://adebiportal.kz/kz/multimedia/video/istoriia-odnogo-sedevra-kaium-muxamedxanov__104 (дата обращения: 20.04.2025).
КАРЛАГ. 25 жылға сотталған қазақ. Қайым Мұхамедханов : [видео] / Куат Ахметжанов (арнаны басқарушы). - YouTube : [сайт]. - Режим доступа:https://www.youtube.com/watch?v=sWrlnFNE2Kk (дата обращения: 17.04.2025).
Бельгер, Г. Қайым Мұхамедханов туралы »: [видео]. - YouTube» : [сайт]. - 2007. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=skp5uelQy4Q(дата обращения 21.04.2025)
Жұртбай, Т. «Абайға апаратын жолдар. Қайым Мұхамедханов»: [видео] / YouTube : [сайт]. - 2020. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=priPulSyuek (дата обращения 21.04.2025)
Қарағанды көшелеріне саяхат. Мұхамедхан Сейітқұлов : [видео] / YouTube : [сайт]. - 2020. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=TcyXV4ftpsU (дата обращения 24.04.2025)
Тоқтарбайұлы, Е. «Мұхамедхан Сейітқұлұлының өмірі мен шығармашылығы» : [видео] / YouTube : [сайт]. - 2020. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=odNtZldz5fY (дата обращения: 16.04.2025)
Жарқын бейне: Қайым Мұхамедханов : [видео] / Qazaqstan TV – Қазақстан Ұлттық Арнасы. - YouTube: [сайт]. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=BvjwqhNh96A (дата обращения: 24.04.2025).
Іргебай, Е. «Абайға апаратын жолдар. Қайым Мұхамедханов»: [видео] 11 қараша. 2020 ж. - YouTube : [сайт]. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=FLqTx18Gd2c&t=2s (дата обращения 24.04.2025)
«Құрқұдық» : [деректі фильмі] / «Хабар» агенттігі // YouTube : [сайт]. - Астана, 2023. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=ca6SjvBPqoM (дата обращения: 14.04.2025 )
Арнайы жоба «АЛАШТЫҢ СОҢҒЫ ТҰЯҒЫ ҚАЙЫМ МҰХАМЕДХАНОВ» / Abai TV [видео]. - YouTube : [сайт]. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=uT-wrb_g2ss (дата обращения: 24.04.2025)
Ісімакова, А. Абайдың 1995 жылғы екі томының академиялық басылымын дайындау туралы. - YouTube : [сайт]. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=bk8oRbLADVw (дата обращения: 24.04.2025)
АДАМ, УАҚЫТ, ОҚИҒА: Қайым Мұхамедханов : [видео] / SEMEI TV / Семей телеарнасы : [сайт]. – Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=AFf6mRQRcLQ (дата обращения: 24.04.2025)
Каукен, Г. «Алаштың соңғы тұяғы - Қайым Мұхамедханов» : [видео] / Г. Каукен (автор-документалист) // SEMEI TV : [сайт]. - 2024. - май. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=DqeYnxIKKcE (дата обращения: 24.04.2025).
«Мұхамедхан Сейітқұлов – қазақ халқының рухани элитасының жарқын өкілі» / А.С. Пушкин атындағы ШҚО кітапханасы [видео]. – YouTube : [сайт]. – Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=dojIMazPA8Q&t=185s (дата обращения: 05.05.2025).
***
MUKHAMEDKHANOV KAYIM [на канале размещены фильмы, телепередачи, видеоклипы, фотографии об ученом, писателе, поэте, гражданине]. - YouTube-канал. - Режим доступа: //www.youtube.com/@KAYIM16<span< a=""> aria-hidden="true" class="ms-0.5 inline-block align-middle leading-none"> (дата обращения: 14.04.2025)
История одного шедевра. Каюм Мухамедханов : [видео] // Адеби портал : [сайт]. - Режим доступа: https://adebiportal.kz/ru/multimedia/video/istoriia-odnogo-sedevra-kaium-muxamedxanov__104 (дата обращения: 14.04.2025)
Больше, чем любовь: Каюм Мухамедханов : [видео] // YouTube : [сайт]. - 2016. - 7 июня. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=FK5Kuyycysg (дата обращения: 24.04.2025)
Последний из Алаш-орды. «Новый курс» : [видео] // Хабар : [сайт]. - 2020 г. - Режим доступа:https://www.youtube.com/watch?v=oEJI-vGTPOg&t=517s (дата обращения: 18.04.2025)
Видеоролик к 150-летию Мухамедхана Сейткулова : [видео] // YouTube : [сайт]. - 2020. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=NtTm5w4hauQ (дата обращения: 18.04.2025)
Последний из Алаш-Орды «Новый курс» : [видео] // Хабар : [сайт]. - 2020 г. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=oEJI-vGTPOg (дата обращения: 18.04.2025)
Мухамедхан, Д. В День памяти жертв политических репрессий : [видео] // YouTube : [сайт]. - 2020. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=nBZ6S8SoNbs (дата обращения 24.04.2025)
Мухамедхан Сейткулов и Каюм Мухамедханов – патриоты Отечества. Караганда. 2021 : [видео] // YouTube : [сайт]. - Режим доступа:https://www.youtube.com/watch?v=KXAZIGwT0cU (дата обращения: 18.04.2025)
5 января - День рождения абаеведа Кайыма Мухамедханова / SEMEI TV / Семей телеарнасы [видео]. – YouTube : [сайт]. – Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=aeuWwyC-2xk (дата обращения: 05.12.2025).
Достоевский и Абай: параллели : [краткая экскурсия по выставке о параллелях в судьбах Достоевского и Абая в Семипалатинске. Представлены материалы из архива Каюма Мухамедханова] : [видео] // YouTube : [сайт]. - 2025. - 17 июля. - Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=bsS96RNqutM (дата обращения: 01.08.2025).
Цифрлық басылымдар мен әлеуметтік желілердегі материалдар
Публикации из цифровых СМИ и социальных сетей
Мұхамедханов, Қ. Семей қаласында өткен «Қазақ тілі» қоғамының құрылтайында сөйлеген сөзі / Қ. Мұхамедханов // Абай театры : [сайт]. - 1990. - 18 қаңтар. – [материалды ұсынған: Дина Мұхамедхан]. - Сайтта жарияланған: Abai.kz. - Режим доступа: https://abai.kz/post/194885 (дата обращения: 18.04.2025).
Сақыбаева, Ш. Абай шәкірттері жинағының жарық көргеніне 70 жыл өтті / Ш. Сақыбаева // Мәдениет : [сайт]. - 2021. - №6. - Б. 54-55. - Режим доступа: https://acrobat.adobe.com/id/urn:aaid:sc:AP:86685899-04eb-4fa3-8743-c64319459a2d?viewer%21megaVerb=group-discover (дата обращения: 16.04.2025)
КазНПУ им. Абая. Дөңгелек үстел: Қайым Мұхамедхановтың мәдени мұрасын сақтауға арналған // КазНПУ имени Абая : [сайт]. - Алматы, 2021. - 13 желтоқсан. - Режим доступа: https://kaznpu.kz/kz/19811/news (дата обращения: 19.04.2025).
Мұхамедхан, Д. Әке жолы [Электронный ресурс] / Д. Мұхамедхан ; сұхбат. Б. Тұрсынбайұлы // Қазақ әдебиеті : [сайт]. - 2014. - 27 маусым. - Мұхамедхан Сейітқұлов және абайтанушы, ғалым Қайым Мұхамедханұлы туралы. – Режим доступа: https://abaialemi.kz/post/view?id=143 (дата обращения: 19.04.2025).
Әубәкірова, М. Тәуелсіз сана / М. Әубәкірова // Жас қазақ үні : [сайт]. - 2011. - 24 қаңтар. - Режим доступа: https://qazaquni.kz/adebiet/5336-t-uelsiz-sana (дата обращения: 19.06.2025)
Анаш, Д. Семейде «Қазақтың ұлы Қайымы» атты кеш өтті // Егемен Қазақстан : [сайт]. - 2015. - 2 ақпан. - Режим доступа: https://egemen.kz/article/95197-semeyde-qazaqtynh-uly-qayymy-atty-kesh-otti-foto (дата обращения: 19.06.2025).
Мұхамедхан, Д. Әкеміз ұлы Абайдың ұшан-теңіз мұрасы үшін күресе білді / Д. Мұхамедхан // «Қазақстан» ҰТА : [сайт]. - 2015. - 10 желтоқсан. - Пайдалану орны: https://qazaqstan.tv/index.php/news/105096/ (20.08.2025)
Қоддырбаев, А. Халқының Қайымы / А. Қоддырбаев // Егемен Қазақстан : [сайт]. - 2016. - 4 ақпан. - Режим доступа: https://egemen.kz/article/95278-khalqynynh-qayymy (дата обращения: 19.06.2025)
Ғалым. Қайраткер. Тұлға: Қ. Мұхамедхановтың туғанына 100 жыл = Ученый. Деятель. Личность: к 100-летию К. Мухамедханова : [виртуалды көрме] // Абай атындағы облыстық әмбебап кітапхана : [сайт]. - Семей, 2016. - Режим доступа: http://kaum100.semeylib.kz/?lang=ru (дата обращения: 14.04.2025)
Қайым Мұхамедханов: Небір азаптың тозағынан өтіп, «Халық жауы» атандым // On.kz. Қазақ тарихы : [сайт]. - 2016. - Режим доступа: https://on.kz/kazak_tarihy/qaiym-muxamedxanov-nebir-azaptyn-tozagynan-otip-xalyq-zauy-atandym-78295/(дата обращения 15.04.2025)
Жұртбай , Т. Қайымның абақты азаптары немесе N14 камера / Т. Жұртбай; жазып алған З. Кәрімхан // National Digital History . - 2016. - 14 қазан. - Пайдалану орны: http://e-history.kz/kz/publications/view/2305(дата обращения 16.11.2025)
Кәрімхан, З. Тағдыр тауқыметін тартқан тарихи тұлға / З. Кәрімхан // Қазақстан тарихи : [сайт]. - 2016. - 5 қантар. - Пайдалану орны: http: e-history.kz/kz/publications/view/1711 (дата обращения 16.11.2025)
Қасымов, А. Мұхамедханов - 100 : Ғылым. Қайраткер. Тұлға / А. Қасымов // Қазақ үні : [сайт]. - 2016. - 17 ақпан. - Пайдалану орны: http://www.qazaquni.kz/?p=46918 (дата обращения 16.11.2025)
Мұхамедхан, Д. Қайым Мұхамедханов кім еді? / Д. Мұхамедхан // Abai.kz. - 2016. - 6 қаңтар. - Пайдалану орны: http://abai.kz/post/view?id=6203 (дата обращения 16.11.2025)
Сейсенбаев, Роллан. Өзі де сөзі де бөлек дара тұлға : [Роллан Сейсенбаев бұл мақаласында Мәшһүр Жүсіп Көпеев пен Қайым Мұхамедханов сынды дара тұлғалардың даналығы мен кемелдігін кеңінен ашып көрсеткен. Автордың шығармашылық дамуына да осы тұлғалардың тигізген әсерін ерекше сезіммен баяндайды. Мақала жеке естеліктерге, тарихи деректерге толы] / Р. Сейсенбаев // Egemen Qazaqstan . - 2018. - Режим доступа: https://egemen.kz/article/179432-ozi-de-sozi-de-bolek-dara-tulgha (дата обращения 15.04.2025)
Қайым Мұхамедхановтың Абайтанудағы қызметі. Абай әлемі. 20 қазан 2020 ж. - Режим доступа: https://abaialemi.kz/kz/post/view?id=1659 (дата обращения: 14.04.2025)
Қасым, А. Қуғын-сүргін құрбаны болған алаш меценаты – Мұхамедхан Сейітқұлов // Егемен Қазақстан : [сайт]. - 2020. - 2 маусым - Режим доступа: https://egemen.kz/article/237342-qughyn-surgin-qurbany-bolghan-alash-metsenaty-mukhamedkhan-seyitqulov(дата обращения: 20.04.2025)
Сейсенұлы, Д. Алаш меценаты [Мәтін] / Д. Сейсенұлы // Қазақ әдебиеті : [сайт]. - 2020. - 24 қаңтар. - Б. 1, 4-5. - Режим доступа:https://qazaqadebieti.kz/23331/alash-metsanaty (дата обращения: 21.04.2025)
Кәрімхан, З. «Алаш қайраткері – Мұхамедхан Сейітқұлұлы» // Мұнара. - 2020. - № 10. - Пайдалану орны: https://www.muftyat.kz/kk/articles/edification/2020-05-31/31697-alash-kairatkeri-mukhamedkhan-seiitkululy/ (дата обращения: 24.04.2025)
Қайым Мұхамедханов туралы он дерек // Әдебиет порталы : [сайт]. - 2021. - 30 қыркүйек. - Режим доступа: https://adebiportal.kz/kz/news/view/qaiym-muxamedxanov-turaly-on-derek__23523 (дата обращения: 24.04.2025)
КазНПУ им. Абая. Дөңгелек үстел: Қайым Мұхамедхановтың мәдени мұрасын сақтауға арналған // КазНПУ имени Абая : [сайт]. – Алматы, 2021. – 13 желтоқсан. – Режим доступа:https://kaznpu.kz/kz/19811/news (дата обращения: 19.08.2025)
Семейде «Ұстаз бен шәкірт» ескерткіші ашылды // Baq.kz : [сайт]. - 2022. - 30 қыркүйек. - Режим доступа: https://baq.kz/semeyde-ustaz-ben-shakirt-eskertkishi-ashyldy-288453/ (дата обращения: 16.04.2025).
Қалиев, А. Қайым Мұхамедхановтың өмір жолы / Абзал Қалиев // Sputnik Қазақстан : [сайт]. - 2023. - 3 қазан. - Режим доступа:https://sputnik.kz/20231003/qayym-mukhamedkhanovtyn-omir-zholy-35401103.html (дата обращения: 24.04.2025).
Dina Mukhamedkhan. Роллан Сейсенбаев : [Роллан Сейсенбаев бұл мақаласында Мәшһүр Жүсіп Көпеев пен Қайым Мұхамедханов сынды дара тұлғалардың даналығы мен кемелдігін кеңінен ашып көрсеткен. Автордың шығармашылық дамуына да осы тұлғалардың тигізген әсерін ерекше сезіммен баяндайды. Мақала жеке естеліктерге, тарихи деректерге толы / Dina Mukhamedkhan парақшасында жарияланған] / Р. Сейсенбаев // Facebook : сайт. - 2024. - 17 қаңтар. - Режим доступа: https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=28150985507850196&id=100000963702713 (дата обращения: 14.04.2025).
Әнұраны 50 жыл айтылған абайтанушы // Adyrna.kz : сайт. - 2024. - Режим доступа: https://adyrna.kz/kk/post/182948 (дата обращения: 14.04.2025).
Алаштың айы – желтоқсан. "Қайым Мұхамедханов Алашты алғаш рет баспа бетінде жариялады" // Аdyrna.kz : [сайт]. - Режим доступа:https://adyrna.kz/post/180163 (дата обращения: 15.04.2025).
Мұхамедхан, Д. Абайдың 180 жылдығына. Абайтану және Қайымның қосқан үлесі / Дина Мұхамедхан. - Facebook : [сайт]. - Режим доступа: https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=28612513141697428&id=100000963702713 (дата обращения: 15.04.2025).
Мұхамедхан, Д. Әкесі ұлының бойына мәдениет пен театрға деген сүйіспеншілікті оятты / Дина Мұхамедхан. - Farabi Shakirdi : [сайт]. - Режим доступа:https://farabishakirti.kz/kesi-lyny-bojyna-m-deniet-pen-teatr-a-degen-s-jispenshilikti-oyatty/ (дата обращения: 17.04.2025).
"Ер қазақ ежелден еркіндік аңсаған". Қазақ КСР-нің алғашқы әнұранын кім жазған? // Adyrna.kz : [сайт]. - 2024. - Режим доступа: https://adyrna.kz/post/200371 (дата обращения: 18.04.2025)
Кәрімхан, З. «Қазақ тілін орыстандыру тарихы. Қайым Мұхамедхановтың баяндамасы жарияланды» // Адырна : [сайт]. – 2025. – 20 ақпан. – Пайдалану орны: https://www.adyrna.kz/post/229196 (дата обращения: 19.08.2025).
Мұхамедхан, Д. Абайтануға бар ғұмырын арнаған – Қайым Мұхамедханов : [Қайым Мұхамедхановтың абайтану ғылымының қалыптасуына қосқан үлесі, Алаш мұрасын жалғастырушы әрі М. Әуезовтің шәкірті ретіндегі еңбегі туралы] / Д. Мұхаметхан // Abai.kz : [сайт]. – 2025. – 6 тамыз. – Режим доступа: https://abai.kz/post/202665 (дата обращения: 19.08.2025).
Бекен, Қ. Хакімнің тұңғыш суреті мен жаңа өлеңдері / Қ. Бекен // Qazaqstan Tarihy: [сайт]. - 2025. - 14 тамыз. - Режим доступа: https://e-history.kz/kz/news/show/50000525 (дата обращения: 20.08.2025).
Хакімнің тұңғыш кітабын шығарған баспагер // Qazaqstan Tarihy : [сайт]. - 2025. - 21 тамыз. - Режим доступа: https://e-history.kz/kz/news/show/50000549 (дата обращения: 19.08.2025).
Алибеков, Н. Т. Алаштың соңғы тұяғы - Қайым Мұхамедханов мұрасының зерттелу жайы / Н. Т. Алибеков, А. С. Ережепова // Отбасы шежіресі : мұра және мұрагерлер = Наследство и наследники : семейная родословная : [сайт]. - Режим доступа: https://vko-memory.blogspot.com/2014/10/blog-post_27.html (17.06.2025)
Мұхамедхан, Дина. Абайтануға бар ғұмырын арнаған - Қайым Мұхамедханов // Abai.kz. : [сайт] - 2025. - 6 тамыз. - Режим доступа: https://abai.kz/post/202665 (дата обращения: 19.06.2025).
Қайратұлы, Бекен. Баспагер Бораганский : [Абай Құнанбайұлының алғашқы жыр жинағын басып шығарған І. Бораганский туралы тың дерек] / Б. Қайратұлы // Егемен Қазақстан : [сайт]. - 2025. - 12 қараша (№218). - Б. 9. – Режим доступа: https://egemen.kz/article/398960-baspager-boraganskiy(дата обращения: 14.11.2025)
«Абай орталығын ашу – кешіктірілмеуі тиіс міндет» // Адырна : [сайт]. – 2025. – Режим доступа: https://adyrna.kz/post/1235474 (дата обращения: 14.11.2025)
Mukhamedkhan, D. Сталиндік режимнің репрессиясына ұшыраған бір отбасының мүшелері / D. Mukhamedkhan // Facebook : [сайт]. - 2025. - Режим доступа: https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=32595799960035373&id=100000963702713&rdid=PNckJCx7lqSBDJff (дата обращения: 02.12.2025).
***
Мухамедхан, Д. Страница в социальной сети Facebook : [сайт] : Режим доступа: https://www.facebook.com/dina.mukhamedkhan (дата обращения: 17.04.2025)
Ионова, Е. Это наша память и наш долг: имена К. Мухамедханова и М. Сейткулова должны быть увековечены / Е. Ионова // Каzinform : [сайт]. - 2010. - 31 мая.- Режим доступа: https://www.inform.kz/ru/eto-nasha-pamyat-i-nash-dolg-imena-k-muhamedhanova-i-m-seytkulova-dolzhny-byt-uvekovecheny-direktor-obschestvennogo-fonda-d-muhamedhanova_a2273536 (11.06.2025)
Мустафина, С. Через изучение жизни и судеб сограждан мы создаем социальную память народа / С. Мустафина // Kazinform : [сайт]. - 2010. - 21 апреля. - Режим доступа: https://www.inform.kz/ru/cherez-izuchenie-zhizni-i-sudeb-sograzhdan-my-sozdaem-social-nuyu-pamyat-naroda-sohranyaem-istoriyu-i-kul-turu-svoyu-duhovnuyu-i-moral-nuyu-osnovu-professor-d-muhamedhan_a2260577 (дата обращения: 19.04.2025)
Белякина, А. Наследие Абая : разгром, тюрьма и… признание [о научных исследованиях Каюма Мухамедханова] / А. Белякина // Караван : [сайт]. - 2012 . - 21 декабря. - Режим доступа : https://www.caravan.kz/news/nasledie-abaya-razgrom-tyurma-i-priznanie-67245/(дата обращения: 20.06.2025)
Белякина, А. Без звезд пленительного счастья [о судьбе Фархинур Мухамедхановой, жены К. Мухамедханова, её жизненных испытаниях и стойкости] / А. Белякина // Караван : [сайт]. - 2013. – 25 октября. – Режим доступа: https://www.caravan.kz/news/bez-zvezd-plenitelnogo-schastya-72918/ (дата обращения: 19.04.2025)
Белякина, А. Безжалостная расправа [о репрессиях, которым подвергся М. Сейткулов, отец К. Мухамедханова] / А. Белякина // Караван : [сайт]. - 2013. - 7 июня. - Режим доступа: https://www.caravan.kz/news/bezzhalostnaya-rasprava-70276/ (дата обращения: 19.08.2025)
Мухамедхан, Д. Репрессии XX века уничтожали в людях духовно-нравственные ценности [о политических репрессиях, которым подверглись Мухамедхан Сейткулов и его сын Каюм Мухамедханов] / Д. Мухамедхан // Kazinform : [сайт]. - 2014. - 31 мая. - Режим доступа: https://www.inform.kz/ru/repressii-xx-veka-unichtozhali-v-lyudyah-duhovno-nravstvennye-cennosti-professor-d-muhamedhan_a2663721 (дата обращения: 19.06.2025)
Журтбай, Т. Адские испытания Каюма или камера № 14 : [о жизни К. Мухамедханова, его тюремном заключении, о времени и обществе рассказывает ученый-абаевед, профессор Турсын Журтбай] / Т. Журтбай; записал З. Каримхан // National digital history of Kazakhstan: [сайт] . - 2016. - 18 октября. - Режим доступа : https://e-history.kz/ru/news/show/5393 (21.11.2025)
Марки с изображением известных госдеятелей выпустила Казпочта : [в серии "Памятные и юбилейные даты" выпущена почтовая марка с изображением К. Мухамедханова] // Казахстанская правда : [сайт]. - 2016. - 12 июля. - Режим доступа : https://kazpravda.kz/n/marki-s-izobrazheniem-izvestnyh-gosdeyateley-vypustila-kazpochta/ (21.11.2025)
Белякина, А. Путь Абая - возвращение классика : [о диссертации К. Мухамедханова «Литературная школа Абая»] / А. Белякина // Караван : [сайт]. - 2014. - 22 августа. - Режим доступа:https://www.caravan.kz/news/put-abaya-vozvrashhenie-klassika-79311/ (дата обращения: 19.06.2025)
Презентация книги «Қайым Мұхамедханов: Хаттар сөйлейді. Каюм Мухамедханов : Письма говорят» // : Областная универсальная библиотека имени Абая : [сайт]. - Режим доступа: https://semeylib.kz/?page_id=6446&lang=ru (21.11.2025)
Сто лет назад родился автор текста Государственного гимна КазССР К. Мухамедханов // Kazinform : [сайт] . - 2016. - 5 января. - Режим доступа: https://www.inform.kz/ru/100-let-nazad-rodilsya-avtor-teksta-gosudarstvennogo-gimna-kazssr-k-muhamedhanov-foto_a2856966 (21.11.2025)
Кәрімхан, З. Ученый, достойный большего / З. Кәрімхан // e-history.kz : [сайт] . - 2018. - 12 января. - Режим доступа: https://e-history.kz/ru/news/show/4121/?sphrase_id=23383 (дата обращения: 14.04.2025)
Белякина, А. Первые репрессии: места массовых расстрелов и братских могил до сих остаются тайной : [в т. ч. есть информация о К. Мухамедханове] // Караван : [сайт]. - 2020. - 20 мая. - Режим доступа: https://www.caravan.kz/news/pervye-repressii-mesta-massovykh-rasstrelov-i-bratskikh-mogil-do-sikh-ostayutsya-tajjnojj-636669/ (дата обращения 14.04.2025)
Память Алихана Бокейханова и Каюма Мухамедханова почтили в Семее // inform.kz : [сайт]. - 2020. – 31 мая. – Режим доступа:https://www.inform.kz/ru/pamyat-alihana-bokeyhanova-i-kayuma-muhamedhanova-pochtili-v-semee_a3656185 (дата обращения: 16.04.2025)
Шулембаева, Р. Жизнь и подвиг Мухамедханова : [к 105-летию К. Мухамедханова, воспоминания дочери Дины Мухаметхановой] / Р. Шулембаева // Казахстанская правда : [сайт]. - 2021. - 8 января. - С. 7. - Режим доступа: https://kazpravda.kz/n/zhizn-i-podvig-muhamedhanova/ (дата обращения: 16.04.2025)
Левина, Ф. Бессмертие истинных ценностей [о вкладе Каюма Мухамедханова в сохранение и популяризацию наследия Абая, его научных трудах и духовном наследии.] / Ф. Левина // Қазақстанская правда : [сайт]. - 2022. - 27 сентября. - Режим доступа: https://kazpravda.kz/n/bessmertie-istinnyh-tsennostey/(дата обращения: 19.04.2025)
Глава государства открыл памятник Мухтару Ауэзову и Кайыму Мухамедханову // Официальный сайт президента РК : [сайт]. - 2022. - 30 сентября. - Режим доступа: https://www.akorda.kz/ru/glava-gosudarstva-otkryl-pamyatnik-muhtaru-auezovu-i-kayymu-muhamedhanovu-308545 (дата обращения: 14.04.2025)
Белякина, А. Тайна забытого скульптора // Caravan.kz : [сайт]. - 2022. - 6 октября. - Режим доступа: https://www.caravan.kz/news/tajjna-zabytogo-skulptora-882516/ (дата обращения: 16.04.2025)
Акбалаева, Ш. Наследие великого поэта / Ш. Акбалаева // Вечерняя Астана : [сайт]. - 2023. - 10 августа. - С. 8.
Мухамадхан, Д. Сохранение ценностей: Мухамедхан Сейткулов и Каюм Мухамедханов – хранители традиций Алаша и наследия Абая [Электрон. ресурс] / Д. Мухамадхан. – 06 января 2023. – Режим доступа: https://vecher.kz/ru/article/sohranenie-sennostei-muhamedhan-seitkulov-i-kaium-muhamedhanov-hraniteli-tradisii-alasha-i-naslediia-abaia.html
(дата обращения: 03.11.2025).
Мухамедхан Д. Борьба Каюма за Шакарима // Adyrna.kz : [сайт]. - 2023. - 20 декабря. - Режим доступа: https://adyrna.kz/ru/post/181332 (дата обращения: 16.04.2025)
Шимырбаева, Г. Муза Каюма Мухамедханова : [о Фархинур Мухамедхановой, супруге К. Мухамедханова] / Г. Шимырбаева // Казахстанская правда : [сайт]. - 2023. - 30 августа. - Режим доступа: https://kazpravda.kz/n/muza-kayuma-muhamedhanova/ (дата обращения: 19.08.2025)
Гуляева, Е. Как преданная дружба учителя и ученика помогла сохранить национальную культуру Казахстана // Zakon.kz : [сайт]. - 2023. - 18 октября. - Режим доступа: https://www.zakon.kz/obshestvo/6410676-kak-predannaya-druzhba-uchitelya-i-uchenika-pomogla-sokhranit-natsionalnuyu-kulturu-kazakhstana.html (дата обращения: 16.04.2025).
Акбалаева, Ш. Вместе они хранили память : [становление науки «Абаеведение» началось с алашординцев, до революции, отмечал в своих трудах выдающийся абаевед Каюм Мухамедханов] / Ш. Акбалаева // Вечерняя Астана : [сайт]. - 24 августа 2024. - Режим доступа: https://www.vechastana.kz/vmeste-oni-hranili-pamyat/ (дата обращения 16.10.2025)
Акбалаева, Ш. Самый читаемый казах / Ш. Акбалаева // Вечерняя Астана : [сайт]. - 2025. - 9 августа. - Режим доступа: https://www.vechastana.kz/samyj-chitaemyj-kazah/ (дата обращения: 19.08.2025)
Абай глазами Қайым Мұхамедханова // Adebiportal : [сайт]. - 2025. - 10 августа. - Режим доступа: https://adebiportal.kz/ru/news/view/abai-glazami-kaiyma-muxamedxanova__10000576 (дата обращения: 19.08.2025).
Шежірешілер Майемер ауылының атауын Мая бимен байланыстырады
Олардың айтуынша, Мая би және Қаратай елінің тағы бip белді адамы, байы Есбол Құратайұлы мен батыры Жәнібек Шақабайұлы үшeyi 1750 жылдары бip шоғыр елді бастап әкеліп, оларды осы өңірге қоныстандырады. Kөшi-қонмен жүдеп-жадап келе жатқан елдің малын Нарынды бойлап, өрлей айдап, бip жасыл жазықтың шетіне іліне бергенде көшті тоқтатып, түнемелге кідіреді.
Ыңыршағы шыға бастаған малға ертеңгілік өң бiтiп, құлпырып сала бергенін байқаған Мая би:
- Аш-арығың тойынатын жер екен, өңшең семіз сойылатын жер екен, бip-aқ күнде шыр қонатын жер екен, көздеріне нұр қонатын жер екен, өpic күнде құлпыратын жер екен, жұмбағы мол сыр тұнатын жер екен, ат соңынан тай еретін жер екен, ал адамдар май еметін жер екен, осы ара Майемер болсын, - деген екен.
Мая бидің осы өңір туралы: «Қолшатыры басында, жанторсығы қасында, осыдан артық жер ұйығы бар ма?» дегені де қазір ел арасында қанатты тіркеске айналып кетіпті.
Гүлбаршын Әбілғазинова
Нарын таңы. - 2025. - 17 қаңтар (№2). - Б. 8
2023
Мухамедхан Д. Г. Габдулла Тукай и Каюм Мухамедханов / Д. Г. Мухамедхан // Туған жир = Родной Край. - 2024. - № 3. - С. 59-64
2024
Қиықбай, Қ. Бітімі - бірегей, кескіні - кесек : [Абайтану ғылымының асқан білгірі, асқар биігі Қайым Мұхамедханов мұрасы туралы] / Қ. Қиықбай // Айқын. - 2024. - 3 ақпан (№ 13). - Б. 8. - Режим доступа: https://aikyn.kz/262219/bitimi---biregey--keskini---kesek (дата обращения 20.06.2025)
Жүнісбеков, Б. Елі сүйінген екеу : [Хакім Абай мұрасының бас шырақшылары Қайым Мұхамедханов пен Төкен Ибрагимов туралы] / Б. Жүнісбеков // Семей таңы. - 2024. - 9 наурыз (№ 30).- Б.3
Қанапияқызы, Р. Қазақтың Қайымы : ғалым Қайым Мұқамедханов туралы / Р. Қанапияқызы // Қазақ әдебиеті. - 2024. - 24 мамыр (N20). - Б. 12. - Режим доступа: https://qazaqadebieti.kz/46280/aza-ty-ajymy (дата обращения 19.11.2025)
Жаппасұлы, Е. Қасірет құшқан тағдырлар : жазушы Мүхтар Әуезов пен Қайым Мұхамедханұлы туралы / Е. Жаппасұлы // Қазақ әдебиеті. - 2024. - 28 маусым (N 25).- Б. 6-11.
***
Мухамедхан, Дина. Память и совесть – основа морально-духовной устойчивости государства / [о М. Сейткулове и К. Мухамедханове] // Простор. - 2024. - № 2.- С. 145-155. - Режим доступа: http://zhurnal-prostor.kz/assets/files/02-2024_08.pdf(дата обращения 30.04.2025)
Мухамедхан, Д. Каюм Мухамедханов. Возвращение из забвения имени Ильяса Бораганского / Д. Мухамедхан // Туған жир = Родной Край. - 2024. - № 3. - С. 102-115.
Мухамедхан, Д. Хроника борьбы Каюма Мухамедханова за реабилитацию творчества Шакарима / Д. Мухамедхан // Абай. - 2024. - № 6. - С. 10-22.
Акбалаева, Ш. Вместе они хранили память : [о жизни и научном наследие Каюма Мухамедханова] / Ш. Акбалаева // Вечерняя Астана. - 2024. - 24 августа. - Режим доступа: https://www.vechastana.kz/vmeste-oni-hranili-pamyat/ (дата обращения 17.06.2025)
2025
Насыров, Мадияр. Қайым Мұхамедханов зерттеген Қаюм Насыйри жайлы : [Қ. Насыйридың 200 жылдығына орай ізденістер мен өлкетанулық материалдар] / М. Насыров // Абай. - 2025. - №2. - Б. 27-35.
Қайратұлы, Бекен. Баспагер Бораганский : [Абай Құнанбайұлының алғашқы жыр жинағын басып шығарған І. Бораганский туралы тың дерек] / Б. Қайратұлы // Егемен Қазақстан. - 2025. - 12 қараша (№218). - Б. 9.
Қайран, Ә. Ғалымның ғажап бір қыры : ғалым Қ. Мұхамедхановтың ақындық өнері туралы / Ә. Қайран. // Қазақ әдебиеті. - 2025. - 26 қыркүйек (№38). - Б. 10. - Режим доступа: https://qazaqadebieti.kz/56176/alymny-azhap-bir-yry (дата обращения 19.11.2025)
***
Мухамедхан, Д. Вклад К. Мухамедханова в абаеведение / Д. Мухамедхан // Абай. - 2025. - № 4. - С. 61 - 68. : фот.
Ильин, П. «Моя духовная опора, мой ориентир...» : [в свет вышел новый поэтический сборник Каюма Мухамедханова «Алдымда ақын Абай – темірқазық»] / П. Ильин // Казахстанская правда. – 2025. – 14 ноября. -Режим доступа: https://kazpravda.kz/n/moya-duhovnaya-opora-moy-orientir (дата обращения 19.11.2025)
Мухамедханова Д. Г. Каюм Мухамедханов - духовный последователь и борец за Абая // Ұлы Абайдың өсиеттері - өскелең ұрпақ үшін адамгершілік бағдар : Абайдың 180 жылдығына арналған республикалық ғылыми-практикалық дөңгелек үстел материалдары, 24 ақпан 2025 ж., Семей қаласы / бас ред. Ш. А. Құрманбаева. - Семей : Интеллект, 2025. - С. 96-104.
ИЗ ИСТОРИИ СЕЛА...
В 1799 году в Риддерской волости Змеиногорского округа староверы основали селение Черемшанка. Одной из первых среди них была вдова Соловьиха с семью сыновьями. Они искали себе место, небольшой клочок земли, и вот нашли такой участок на речушке, впадающей в Ульбу. Новые поселенцы назвали речушку Черемшаночка (по растению «черемша»). Первый дом был построен семьей вдовы Соловьихи на берегу речки Первая, сохранившей свое имя и в наши дни.
Переселенцы ехали в край не с пустыми руками. Везли в мешочках да в кожаных сумках драгоценные семена пшеницы, ржи, многих огородных культур. Голодали, порой, в дороге, но хранили золотой груз, как зеницу ока. Как только добрались до обетованной земли, весной посеяли на рыхлую плодородную почву благодатные зерна - залог жизни и процветания их семей.
В 1932 году школа была расположена в купеческих домах, классы - малокомплектные, по четыре-пять человек. В 50-60-е годы школа находилась на улице Кирова, затем много раз реконструирована. В комнатах - печи, и каждый класс заготавливал дрова на зиму. Ученики активно принимали участие в ремонтных работах, в соревнованиях пришкольных летних лагерей «Лесная сказка», «Солнышко», «Комарово», «Алтайские зори». Новая школа распахнула двери в 1974 году.
В 1942 году из Усть-Каменогорска в Риддер через село тянули долгожданную высоковольтную линию. Радостные колхозники после работы бежали на помощь электрикам. Тянули от опоры до опоры. С восхищение смотрели люди, как искрит и загорается лампочка в их домах.
В 1946 году в Черемшанку прибыли люди с заказом на тёплые вещи для солдат. Привезли шерсть. После работы женщины «на вечёрках» вязали носки и варежки. Работала в годы войны в селе фабрика по производству спичек. Разместили её в старом клубе. Существовала артель имени Сталина. Была самодельная пилорама и слесарный цех. Делали деревянную посуду, бочки, табуретки, шайки и лыжи для фронта. Из берёзы - колёса для пулемёта «Максим». Ученики после школы помогали сколачивать ящик под снаряды и патроны.
В тех 40-х годах было положено начало промышленному освоения лесных ресурсов. В состав лесхоза вошли четыре лесничества: Александровское, Орловское, Черемшанское и Бутаковское. Позже все лесозаготовительные предприятия были объединены во вновь созданное мощное лесопромышленное объединение «Казлес». На территории села действовало крупнейшее предприятие - Леспромхоз. В 80-х годах ежегодный объем отпуска древесины достиг 70-ти тысяч кубометров. На предприятии трудились более 150 человек.
Черемшанская птицефабрика, как головное предприятие Восточно-Казахстанского облптицпрома, была основана в 1966 году. Благодаря ЧПФ были появились целые улицы в селе. Работникам предоставлялись путёвки в лучшие города СССР. Летом школьники проходили практику на предприятии, детей бесплатно отправляли в лагерь.
Не перечесть, как много сделал фабрика для развития села и всего района.
В 1950 году оборудование артели имени Сталина перевезли в г. Усть-Каменогорск, а в Черемшанке открыли цех по производству юрт. В селе также работал комбинат, который выпускал схожую с артельной продукцию, там клеили корзинки, стулья, другую мебель и отправляли в город.
Строительство Черемшанского Дома культуры началось в 1976 году. Только через десять лет он был сдан в эксплуатацию с залом на 600 посадочных мест. Первым директором был Фазылов Рафаэль Исмаилович - легендарный человек, именем которого назван сейчас ДК. По штатному расписанию в ДК работали 24 человека. И по всем показателям Дом культуры лидировал в районе. В социалистическом соревновании занимал почётное первое место в области. Самыми лучшими были коллективы духового оркестра и оркестра народных инструментов, хореографического и хорового ансамблей. Много лет клуб возглавляла Елена Ивановна Бабина, внесшая огромный вклад в его развитие.
Список литературы
Исаченко, А. Черемшанке - 225! / А. Исаченко // Ертіс алауы=Огни Прииртышья. - 2024. - 4 октября (№ 32). - С. 8